Leden organisatie voor executeurs NOVEX vaak niet opgeleid in vermogensbeheer

Naar aanleiding van ervaringen en klachten over gedrag van testamentair executeurs bij de afwikkeling van een erfenis, is bekeken welke kennis en vaardigheden personen en organisaties in huis hebben die deze dienstverlening beroepsmatig aanbieden. Zij dragen een grote verantwoordelijkheid; het beschermend beheer van een nalatenschap die anderen in eigendom toebehoort, en hebben daarbij beleidsvrijheid. De uitkomst van dit speurwerk is zowel opmerkelijk als zorgwekkend: leden van de grootste organisatie voor executeurs in Nederland, beschikken vaak niet over kwalificaties die nodig zijn om een nalatenschap professioneel te beheren en schulden zorgvuldig af te wikkelen.

---

Leden Nederlandse organisatie voor executeurs NOVEX, beschikken vaak niet over opleiding in individueel vermogensbeheer

Inleiding

De nieuwe Nederlandse wet erfrecht (2003) biedt de mogelijkheid om bij testament een persoon of organisatie te benoemen, die na overlijden de nalatenschap gaat beheren en ervoor zorgt dat bepaalde schulden worden voldaan. Niet alleen schulden die de overledene had, ook kosten die er na overlijden kunnen bijkomen, als belastingen, kosten van de uitvaart en legaten. Dat wordt een beheersexecuteur genoemd. Deze ‘testamentair executeur‘ mag volgens de wet na overlijden handelen als vertegenwoordiger van de gezamenlijke erfgenamen ‘in en buiten rechte’, gedurende de periode die nodig is om de in de wet genoemde schuldposities af te wikkelen. Wetgever legde vast dat de erfgenamen in deze periode alleen mogen handelen met toestemming van de executeur of met machtiging van de kantonrechter.¹ Dit is een vorm van dwangvertegenwoordiging, omdat deze bevoegdheid normaal gesproken alleen de erfgenamen zelf aan iemand kunnen verlenen, als deelgenoten van de erfgemeenschap (vermogensrecht).

De executeur mag in het kader van het beheer van de erfenis naar eigen inzicht beslissingen nemen en daarbij “de keuzes maken die hem ten behoeve van dat beheer geraden voorkomen, zij het dat hij daarbij de zorg van een goed executeur moet betrachten”, aldus de hoogste rechter in Nederland, de Hoge Raad (2008).² Een beheersexecuteur draagt dus een stevige verantwoordelijkheid voor de eigendommen van anderen en heeft tegelijkertijd beleidsvrijheid.

Sinds het nieuwe erfrecht in werking is getreden, zijn in de praktijk meerdere zwaarwegende knelpunten voor de dag gekomen die het voor erfgenamen lastig maken daadwerkelijk controle te hebben over de erfenis die ze zojuist in eigendom hebben verkregen. De waarborgen uit de wet blijken niet effectief. Mensen die zakelijke dienstverlening als executeur aanbieden, beschikken zelden over de juiste kwalificaties voor vermogensbeheer en afhandeling van schulden. De grootste vereniging voor beroepsexecuteurs zegt een keurmerk in de markt te zijn en kwaliteit te borgen, maar blijkt bij nader onderzoek niets over haar leden te weten.

1. Waarborgen op papier werken niet in de praktijk

Knelpunt 1: geen openbaar toezicht op de erfrechtelijk executeur.

Controle op uitvoer van werkzaamheden van de testamentair executeur is wettelijk in handen gelegd van de erfgenamen. De wet geeft mogelijkheden om een oordeel van de rechter te vragen over het werk dat wordt gedaan, of juist niet (goed) wordt gedaan. Dat kost veel tijd en verreweg de meeste erfgenamen kunnen zo’n zaak niet zelf voorbereiden. Dus is ondersteuning van een deskundige nodig. En dat kost geld. Voor enkele gerechtelijke procedures is een advocaat verplicht, en dat kost veel geld. Mensen die veel geld hebben, kunnen dus gebruikmaken van de waarborgen, als ze het geld eraan willen uitgeven, anderen niet.

Dit is geen onderwerp van discussie in de wetenschap en de rechter heeft hier, voor zover we weten, nog geen aandacht aan besteed. Omgekeerd: rechters gebruiken vaak de overweging om een executeur in het zadel te houden, dat erfgenamen voldoende waarborgen hebben.

Knelpunt 2: rechtsmiddelen uit het erfrecht zijn niet effectief – preventieve controle onmogelijk

De rechtsmiddelen die de wet aan erfgenamen toekent, kunnen pas worden gebruikt nadat het goed fout is gegaan. Ze komen uit een tijdperk waarin de gemiddelde erfenis een waarde had van 10.000 gulden en voldoen niet in het huidige tijdgewricht.³ Controle kan alleen achteraf plaatsvinden en er zijn hoge kosten aan verbonden. In de praktijk worden geen normen ontwikkeld die dit mogelijk maken. Zoals een norm om binnen zes weken een voorlopige boedelbeschrijving te hebben gemaakt en een plan voor beheer en schuldenmanagement, of de norm dat erfgenamen over de schouders mee kunnen kijken.

Het eerste wat erfgenamen op grond van de wet kunnen doen, is de treuzelende executeur aanzetten tot handelen. Om te beginnen tot actief beheer van de goederen van de nalatenschap en het laten opmaken van een boedelbeschrijving.

In de tweede plaats kunnen erfgenamen een ontslagaanvraag indienen bij de kantonrechter.⁴ En net als bij een werkgever kun je ook hier iemand pas ontslaan als het goed fout is gegaan. Dat moet kunnen worden aangetoond op een manier die de rechter accepteert. Dus erfgenamen moeten met voldoende objectiveerbare feiten komen die steunen op degelijk bewijsmateriaal. Dat moet allemaal verzameld en geordend worden in een emotioneel zware periode. Wordt uiteindelijk door de rechter tot ontslag van de executeur besloten, is er vaak al veel kwaad geschied. En het lost de problemen meestal niet op.

Derde mogelijkheid is het instellen van een vordering bij de rechtbank, met verplichte vertegenwoordiging door een advocaat, om aan het einde van de rit de werkzaamheden en tijdsbesteding te laten controleren. Veel erfgenamen zijn gedurende de periode dat een executeur aan het werk is, net geconfronteerd met het verlies van een dierbare en kunnen vaak niet hun volle aandacht geven aan de manier waarop de werkzaamheden worden verricht. Er bestaat vaak onvoldoende rust om deze procedures tot in detail voor te bereiden, wat wel noodzakelijk is om kans van slagen te hebben.

Er wordt vaak gedacht: dat doet een advocaat toch. Maar een advocaat weet niets over de feiten als erfgenamen hem*haar daar niet minutieus over inlichten. En een rechter kan weinig doen als een advocaat onvoldoende feiten voordraagt en geen bewijsmateriaal heeft, want in Nederland moet een rechter op grond van de wet een afwachtende houding aannemen (de rechter is ‘lijdelijk’). Ook zijn de kosten van deze procedures, die niet standaard onder een rechtsbijstandverzekering vallen, vaak een (te) hoge drempel.

Toonaangevende theoretici binnen het vakgebied erfrecht, die zijn opgeleid als notaris en daarom nauwelijks iets over het burgerlijk procesrecht weten, noemen deze procedures ‘waarborgen’ voor erfgenamen. De rechterlijke macht neemt dit vaak over om verzoeken en vorderingen van erfgenamen tot inperking van bevoegdheden, of een proportioneel gebruik ervan, af te weren.

Kortom: alles prachtig op papier, maar penibel in de praktijk.

Knelpunt 3: in testamenten staan zelden bepalingen die toezicht op de executeur vereenvoudigen en praktisch hanteerbaar maken.

Naar ervaringen van mensen die aan deze website meewerken en van lezers, wordt er door notaris en estate planner over het algemeen niet gedacht vanuit de belangen van erfgenamen wanneer ze adviseren over het opstellen van testamenten.

Bij afwikkeling van een erfenis door een professioneel executeur, wordt vaak niet toegelaten dat erfgenamen over de schouder ‘meekijken’, terwijl daar handig, eenvoudig en degelijk beveiligd digitaal gereedschap voor bestaat. Algemeen advies is om bij iedere afwikkeling te beginnen met het opzetten en inrichten van een digitaal dossier.⁵ Veel beroepsexecuteurs is verder in cursussen bijgebracht dat ze moeten en mogen werken als een militair generaal met bevelvoerende macht. In testamenten worden bevoegdheden opgenomen die de wet niet kent. Op veel websites en in populaire boekjes wordt beschreven dat dit kan, ook bij de Consumentenbond. Dus burgers die met een testamentair executeur te maken krijgen, denken dat deze persoon daadwerkelijk alle macht in handen heeft en richten hun gedrag naar zijn of haar aanwijzingen.

Een academicus die de universitaire opleiding Nederlands recht volgde, maar niet in de praktijk werkte, schreef in 2006 een dissertatie over de schulden van de nalatenschap. Hij schrijft daarin dat de wet voor erfgenamen voldoende borgen biedt bij afwikkeling van hun erfenis door een executeur / bewindvoerder.⁶ Dat is een eigen mening, niet getoetst in de praktijk of gebaseerd op empirisch onderzoek. Zonder praktijkervaring weet hij weinig over de inzet van rechtsmiddelen, schreef hij nog nooit een verzoekschrift aan de kantonrechter, moest nog nooit feiten en bewijsstukken verzamelen in een gesprek met erfgenamen die nerveus zijn en emotioneel belast door het overlijden. De auteur heeft nog nooit daadwerkelijk geleden schade moeten aantonen en een causaal verband tussen schade en handelingen van een persoon moeten bewijzen. Met alle respect voor zijn functie en werk aan de universiteit, heeft hij feitelijk kortom weinig verstand van wat er in rechte door te zetten is en wat niet. Of hoeveel de inzet van advocaten en het procederen een erfgenaam kan kosten, emotioneel en financieel.⁷

Enkele zinnetjes uit dit proefschrift, dat op de opinie van deze in het ‘halen van recht’ onervaren auteur berust, worden graag gebruikt ter verdediging van een almachtig optreden door een testamentair executeur of bewindvoerder. Door executeurs, bewindvoerders, notarissen, advocaten, estate-planners, hoogleraren en universitair docenten. En soms ook door de rechter en plv. procureur-generaal bij het Parket van de Hoge Raad.⁸ Ervaringen van mensen die het erfrecht moeten toepassen bij een eigen erfenis, leren na twintig jaar nieuw erfrecht in de praktijk dat er van deze borgen op papier in de praktijk weinig overeind blijft.

Conclusie: in de praktijk is het slecht gesteld met de rechtsbescherming van erfgenamen. Waarborgen uit de wet blijken niet effectief als ze worden ingezet en veel burgers kunnen ze niet effectueren

De staat verleent in de wet enkele als waarborgen gedachte rechten voor erfgenamen. Als de geboden rechtsmiddeln worden ingezet, blijken ze vaak niet effectief. Veel burgers kunnen de waarborgen niet effectueren; daardoor bestaat een ongerechtvaardigde ongelijkheid.

► zie: Geschillen erfrecht niet standaard gedekt door rechtsbijstandsverzekeraar.

Signaal aan de rechtswetenschap is dit onderwerp te onderzoeken. Signaal aan de rechterlijke macht is hier zo mogelijk werkbare oplossingen voor te vinden.

2. Er bestaat geen publiek of privaat stelsel van certificering, registratie of keurmerk voor de professionele testamentair executeur

• Het executeren (tenuitvoerleggen) van vonnissen is in Nederland degelijk gereguleerd. Dat mag uitsluitend worden gedaan door een deurwaarder, en voor dit beroep gelden duidelijke opleidings- en kwaliteitseisen.
• Het beroepsmatig beheren van andermans vermogen waarbij de beheerder discretionaire bevoegdheid heeft, is eveneens degelijk gereguleerd. Ook hier duidelijke opleidingseisen en borgen van kwaliteit, verbonden aan een vergunningenstelsel.
• Voor het aanbieden van zakelijke dienstverlening als bewindvoerder over een vermogen dat door de rechter onder bewind is gesteld, gelden sinds 2013 heldere eisen.
• Voor het aanbieden van zakelijke dienstverlening op het gebied van het erfrecht, zowel in de testamentadvisering als bij de afwikkeling van een nalatenschap, bestaat geen wetgeving, geen regelgeving, geen richtlijn. Niets. Noch van de kant van de wetgever (een publiek stelsel), noch vanuit privaatrechtelijke organisaties.

Nederland kent tientallen ‘certificeringsstelsels‘ waarmee op uiteenlopende terreinen wordt geborgd dat er veilig, betrouwbaar en controleerbaar wordt gewerkt. Een certificaat, afgegeven binnen een van de officiële stelsels, betekent dat een product of dienst voldoet aan bepaalde minimumeisen. Iedere organisatie die betrokken is bij het afgeven van certificaten is daarvoor verantwoordelijk. Er bestaat weliswaar kritiek op dit systeem, maar het heeft door de band genomen een kwaliteitsverbeterende werking.⁹

Voor de beroepsmatig executeur en bewindvoerder in de sfeer van het erfrecht is er helemaal niets officieel geregeld. Letterlijk en figuurlijk mag elke ‘malle Pietje’ van de hoek zich executeur noemen en zakelijke diensten aanbieden op de consumentenmarkt. En dat gebeurt ook. Een klusser voor wie het werk lichamelijk te zwaar werd? Een baliemedewerkster bij een bank die wegens bezuinigingen is ontslagen? Ach, laat ik het als executeur proberen. Ook een notaris of advocaat die geen verstand heeft van financiële administratie, schuldenmanagement en vermogensbeheer mag vrij op de markt opereren. Een erfgenaam moet daarom afwachten welke kennis en kundigheid een executeur meebrengt.¹⁰

Toch wordt overal aangeraden om een beheersexecuteur in een testament op te nemen. Van notariskantoor, bank en belastingadviseur, via Vereniging Eigen Huis, Consumentenbond en weekblad Elsevier of Margriet, tot festival de Zwarte Cross.

Onder de geschetste omstandigheden lijkt het niet meer dan logisch dat een organisatie voor (rechts)personen die beheer en bewindvoering van nalatenschappen als professionele dienstverlening aanbieden, er zorg voor draagt dat haar leden vakinhoudelijk goed beslagen ten ijs komen. Zodat de leden in staat zijn de juiste keuzes te maken bij beheer van het aan hen toevertrouwde vermogen.

3. Grootste organisatie voor executeurs geeft zelfbedachte certificaten uit, beweert ten onrechte een keurmerk in de markt te zijn

Vanaf 2009 geeft de Nederlandse Organisatie Voor Executeurs (NOVEX) certificaten uit aan haar leden via een zusterstichting, de Stichting Certificering Executeurs.

Zo werd in 2009 de Stichting Certificering Executeur opgericht om professionele executeurs te certificeren om de kwaliteit van de betreffende beroepsbeoefenaar te waarborgen.

Marloes is door SCE (Stichting Certificering Executeurs) gecertificeerd. SCE is de enige stichting in Nederland die executeurs certificeert. Certificering vindt plaats op grond van kennis, ervaring en kunde. Op dit moment zijn er landelijk slechts 62 gecertificeerde executeurs.¹¹

Aan het publiek wordt breed gecommuniceerd dat een executeur broodnodig is en dat de naam NOVEX staat voor een keurmerk in de markt. De vereniging zet een professioneel marketingbureau in voor het uitdragen van deze boodschap naar de consument.

De wens van NOVEX is om een krachtige boodschap richting leden en consumenten te laten horen. Het doel is om (…) informatie over het werk en belang van (levens)executeurs, vereffenaars en toezichthouders (…) te communiceren.¹²

Er wordt niet alleen flink reclame gemaakt door de vereniging zelf. Ook bijvoorbeeld door een landelijk bekende oud-notaris, belastingkundige en deeltijdhoogleraar Successierecht, met een adviespraktijk estateplanning, die aan de weg timmert als erfrechtspecialist. Of door kantoren die de afwikkeling van nalatenschappen als zakelijke dienst aanbieden op de consumentenmarkt en zich speciaal richten tot testamentmakers:

NOVEX leden hebben allemaal een leergang gevolgd. Tijdens de leergang geven topdocenten van Nederlandse universiteiten en andere deskundigen inzicht in alle bij de afwikkeling van een complexe nalatenschap te zetten stappen. Dit gebaseerd op actuele wetgeving, rechtspraak en praktijkervaring.¹³

Na een uitgebreide en weloverwogen brief van twee lezers die hun wederwaardigheden deelden in een zoektocht naar een gekwalificeerd executeur voor hun nalatenschap, zijn bijdragers aan deze website zelf op onderzoek uitgegaan. De resultaten zijn nogal schokkend.

De Nederlandse organisatie voor executeurs en vereffenaars NOVEX bijvoorbeeld, verreweg de grootste beroepsvereniging voor levensexecuteur, executeur, vereffenaar en ’toezichthouder’, stelt aan leden geen eisen voor vakbekwaamheid op het gebied van kantoororganisatie, personeel, individueel vermogensbeheer en schuldenmanagement. De eisen op andere terreinen zijn uiterst mager en kunnen niet garant staan voor een zorgvuldige omgang met nalatenschapsvermogen; de verplichtingen uit overeenkomsten waarbij erflater partij was, erfrechtelijke verplichtingen, rechten en vorderingen of het behoorlijk afleggen van rekening en verantwoording.

Het ‘certificaat’ dat de aan NOVEX gelieerde Stichting Certificering Executeurs (SCE) afgeeft, blijkt zelf bedacht en er vindt geen toezicht plaats. Maatschappij, consument en rechter kunnen er dus niet op vertrouwen dat een beroepsexecuteur die is aangesloten bij bijvoorbeeld NOVEX of bij de franchise ‘Register-Executeur’, degelijk werk kan leveren en over de juiste opleiding en ervaring beschikt. De uurtarieven die vaak worden gehanteerd, onder verwijzing naar certificaat, keurmerk of registratie, kunnen daar in redelijkheid dus niet op worden gebaseerd. De rechter spreekt in zo’n geval over een ‘ongereguleerde belangenbehartiger’.¹⁴

De Stichting Certificering Executeurs (SCE), waar NOVEX-leden dit zelfontworpen certificaat kunnen halen, rept niet over eisen voor vakbekwaamheid en doet niet aan controle. Een gecertificeerd lid dat jarenlang bij een grote bank op de afdeling Executele en bewind werkte, zei in een interview:

Om gecertificeerd NOVEX-lid te worden, is het in principe vereist dat je van de afgelopen drie jaar kunt laten zien dat je minstens één keer per jaar een executele hebt gedaan.

Waar dus bij komt, zoals hierboven uitgelegd, dat dit ‘certificaat’ niet onder een officiële regeling valt en daarom, voor wie het snel duidelijk wil hebben, vermoedelijk ‘nep-certificaat‘ mag worden genoemd.¹⁵

Niet alleen de leden van de organisatie hoeven niets te weten over zaken als het voeren van een deugdelijke administratie, inschatten van risico en rendement, kostenbeheersing, beheer van roerend en onroerend goed of balans lezen; ook bestuursleden en docenten hoeven op deze terreinen niet geschoold te zijn.¹⁶ Enig uitzoekwerk leert dat de vier belangrijkste docenten zelf niet over een vergunning beschikken voor financiële dienstverlening, niet voldoen aan de eisen die aan een beschermingsbewindvoerder van Boek 1 worden gesteld en niet degelijk zijn geschoold in vermogensbeheer en de afwikkeling van schulden.¹⁷

Hoeveel kennis docenten hebben van vermogensbeheer, toont bijvoorbeeld het volgende advies van een van de topdocenten, in een tijdschrift voor senioren: “Als er een effecten­portefeuille is, kan de executeur zo nodig het risicoprofiel aanpassen, zodat de effecten niet plotseling­ in waarde­ dalen,“¹⁸ Het wijzigen van een risicoprofiel alléén, is echter geen enkele garantie tegen koersverliezen wanneer er geen professioneel beheerder is aan wie deze opdracht kan worden gegeven. Wees dus op uw hoede bij een executeur die door niet-terzakekundige docenten is opgeleid. En wilt u beroepsexecuteur worden, let dan op goed op welke docenten de cursussen geven en wat hun opleiding en ervaring is.¹⁹

Voor het beroepsmatig behartigen van vermogensrechtelijke belangen in het kader van het Wetboek van erfrecht, dat is Boek 4 Burgerlijk Wetboek (BW), bestaat geen specifieke wet- en regelgeving. Wat als omissie kan worden beschouwd, nu er in 2014 door de minister pittige eisen zijn gesteld aan de vakbekwaamheid van bewindvoerders die door de rechter kunnen worden benoemd op de voet van het Personen- en Familierecht (Boek 1 BW). De laatste bewindvoerders werken in het kader van beschermingsmaatregelen van vermogen van volwassenen die niet in staat zijn dit zelf naar behoren te beheren (art. 1:431 BW e.v.). Bij mensen die vaker dan drie maal per jaar diensten aanbieden als bewindvoerder ter uitvoering van een door de rechter ingesteld ‘Boek 1 bewind’, moet een verklaring van goed gedrag voorliggen, moet de kantoororganisatie op orde zijn en ze moeten over een hbo- of wo-opleiding beschikken op de voor de beroepsuitoefening relevante gebieden.²⁰ Vermogensbeheer op basis van een uiterste wilsbeschikking (een testamentaire rechtshandeling) is niet aan rechterlijk toezicht gebonden. Daarvan is meestal sprake na overlijden als in een testament een beheersexecuteur is benoemd of een bewind is ingesteld. Daarom zouden de eisen voor (rechts)personen die deze diensten in de uitoefening van beroep of bedrijf aanbieden, eerder strenger dan losser moeten zijn.

Dan is het wel even schrikken als je erachter komt dat er voor vakbekwaam beheer van je nalatenschap na overlijden helemaal niets is geregeld, schreven twee lezers. Het betekent dat een onkundig persoon die in betalingsproblemen zit, gewoon mijn nalatenschap kan gaan beheren, zonder enig toezicht. Dat is ook zo bij de grootste belangenbehartiger in Nederland voor beroepsmatig executeurs, die op zijn website schrijft professionaliteit en kwaliteit te bieden. Een blik achter de schermen leert dat hiervoor geen enkele garantie kan worden geboden.

4. NOVEX-bestuur erkent op ledenvergadering: we weten niets over de leden

Het bestuur van de beroepsvereniging erkende op jaarvergaderingen dat certificering niet blijkt te werken als instrument om de kwaliteit van haar leden te waarborgen. Bestuursleden gaven toe dat men eigenlijk niets weet van mensen als ze lid worden, en dat er geen sturingsmogelijkheden bestaan als ze eenmaal lid zijn. De organisatie is daarom sinds 2023 van plan de lidmaatschapsstructuur te wijzigen, om de doelstellingen beter te kunnen realiseren.²¹ Een lovenswaardig streven, maar wel afhankelijk van hoe het in de praktijk zal worden omgezet.

Omgekeerd geredeneerd komt het er echter op neer dat deze vereniging voor de professionele testamentair executeur en bewindvoerder sinds haar oprichting in 2008, tot invoer van die nieuwe regeling, geen enkele borg heeft kunnen bieden voor de kwaliteit van haar leden aan de consument. Tegelijkertijd hebben bestuur en secretariaat het de laatste jaren doen voorkomen, alsof dat wel zo is.

Update maart 2025: per 1 januari 2025 is een nieuwe structuur ingevoerd.
Oud-voorzitter Eric de Jong stapt op als bestuursvoorzitter en als notaris:

Met deze overstap heeft hij nu de vrijheid om nalatenschappen op een manier aan te pakken die bij hem past. “Ik ben niet meer gebonden aan de beroepsregels van het notariaat en dat geeft meer vrijheid.”²²

De Jong blijft verbonden aan NOVEX als docent aan de leergang Executele en Vereffening.

In mei 2024 schrijft de dan kersverse bestuursvoorzitter en erfrechtadvocaat mr. Joost Diks op de website van zijn kantoor dat NOVEX garant staat voor de kwaliteit van haar leden:²³

Bernard (die inmiddels te boek staat als de ‘godfather’ van de executele) is bovendien mede-oprichter van NOVEX, de Nederlandse Organisatie voor Executeurs die garant staat voor de kwaliteit van haar leden.

Wat aantoonbaar onjuist lijkt te zijn, want de vereniging sluit elke aansprakelijkheid voor handelen van haar leden uit, het secretariaat wordt gevoerd door een bv en er bestaat geen systematisch plan, protocol of programma voor opbouw en bewaking van kwaliteit. Volgens eigen onderzoek van de redactie lijkt er geen feitelijke garantie te zijn dat alle leden in staat zijn om daadwerkelijk zorg te dragen voor verantwoord vermogensbeheer en schuldenafwikkeling. Evenmin zijn er eisen die een zekere mate van onafhankelijkheid en onpartijdigheid kunnen waarborgen. Noch zijn er eisen ten aanzien van gedrag.

“Novex is echt een kwaliteitskeurmerk in de markt”, zegt bestuursvoorzitter Joost Diks …

Klopt dat?

In een podcastinterview samen met NOVEX medeoprichter prof. mr. dr. Bernard Schols, zegt Diks letterlijk: “NOVEX is echt een kwaliteitskeurmerk in de markt”.²⁴ In het tijdschrift Advocatie, waar een maand eerder over de bestuurswisseling werd bericht, zei Diks: “Onder Eric’s leiding heeft de NOVEX zich op de kaart gezet als een organisatie die garant staat voor professionaliteit. Onze leden bieden kwaliteit en betrouwbaarheid bij de afwikkeling van een nalatenschap.” Het ging in de podcast dus niet om een slip of the tongue, geuit in enthousiasme, maar het is kennelijk de officiële boodschap die bestuur en secretariaat naar consument en rechterlijke macht willen uitdragen. En dat in marketingcampagnes ook doen:²⁵

NOVEX spant zich in naamsbekendheid van het merk NOVEX te vergroten door middel van marketingcampagnes, zodat de particulier zich tot een NOVEX-lid zal wenden als deze op zoek is naar een professionele executeur.

Voor zover kan worden nagegaan, kan de vereniging NOVEX executeurs gedane beloftes niet waarmaken tegenover consumenten die menen schade te lijden, of dreigen te lijden, door handelen van haar leden.

Ook oud-bestuurslid Bernard Schols verkondigt al jaren dat NOVEX voor kwaliteit staat en dat het executeurschap een vak is dat best wat mag kosten.²⁶ Door dit soort uitingen, gedaan door mensen die in hoog aanzien staan, kiezen ook rechters in toenemende mate voor de NOVEX-executeur.²⁷

Zoekopdrachten bij de website van de Consumentenbond en in het bestand van tijdschriften, geven als resultaat dat de organisaties voor executeurs nooit tegen het licht zijn gehouden. Lezers schreven dat ze meldingen bij de bond hebben gedaan. Ook is door de Consumentenbond nooit nagegaan hoe het is gesteld met de kosten en de kwaliteit van executeurs en testamentair bewindvoerders.²⁸

Er is een klachtenprocedure voor consumenten bij een commissie die officieel is bezet met bestuursleden van NOVEX-SCE, maar in de praktijk wordt deze bemenst door het secretariaat … ↓ klik om meer te lezen ↓

In de klachtencommissie zitten op papier twee bestuursleden van elke stichting, en is een “onafhankelijke persoon” voorzitter, benoemd door de besturen. Onafhankelijkheid is daarmee naar onze mening onvoldoende geborgd, omdat er geen benoeming van buitenaf is. En als bestuursleden zich ook aan de Gedragscode moeten houden, kan er op grond van de art. 2 en 3 niet ‘recht’ gedaan worden volgens de normen van het geldend Nederlands recht. Klachtgeld bedraagt € 150,00, ongeacht de uitkomst van de procedure. Beroep kan worden ingesteld bij een ‘Commissie van Toezicht’, bestaande uit een door de besturen te bepalen aantal van ten minste drie en ten hoogste vijf leden, die door de besturen worden aangezocht en benoemd. Er wordt naar gestreefd “dat de achtergronden van de diverse leden globaal gerelateerd zijn aan de voornaamste kennisgebieden waarmee de leden zich bezighouden”. Zie NOVEX-website: Klacht indienen tegen een NOVEX-lid en Kwaliteitsreglement NOVEX en NSC

Ervaringen van nabestaanden die bij deze website binnenkomen, laten zien dat een professioneel executeur niet zelden forse bedragen uit de nalatenschap haalt, ook als het totaalbedrag voor verrichte werkzaamheden niet in verhouding staat tot de waarde van de nalatenschap. Terwijl veel werk een administratief karakter heeft en uurtarieven boven € 60,00 excl. btw niet goed te rechtvaardigen zijn.²⁹ Ook trekt een beroepsmatig executeur vaak veel meer werk naar zich toe dan wettelijk toegestaan, ook als erfgenamen protesteren onder verwijzing naar de wet en de parlementaire geschiedenis. Hulp van erfgenamen wordt vaak afgeblokt, terwijl de wet toestaat dat ze meewerken met toestemming van de executeur. Dit beeld geldt voor alle executeurs.

Aanbevelingen voor de rechterlijke macht bij benoeming testamentair executeur / bewindvoerder

Op grond van gegevens verzameld voor dit artikel en hier gepubliceerd, zou de rechterlijke macht er verstandig aan doen om voortaan een zekere terughoudendheid te betrachten bij benoeming van een professioneel testamentair executeur of bewindvoerder en bij het vaststellen van de beloning. En om enig vooronderzoek te doen. Aangemoedigd wordt, hier eigen maatstaven aan te gaan leggen en van geval tot geval, aan de hand van een te ontwikkelen puntenlijst, te beoordelen of de (voorgestelde) professional aan minimale eisen voldoet die gesteld horen te worden aan het in beroep of bedrijf aanbieden van dienstverlening in individueel vermogensbeheer met beleidsvrijheid en schuldenmanagement. Als leidraad ligt voor de hand het Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren te gaan gebruiken, als een beroepsexecuteur of bewindvoerder niet over een vergunning AFM beschikt.³⁰

We bevelen aan er niet langer van uit te gaan dat de benodigde kennis en vaardigheden aanwezig zijn bij een advocaat, notaris, accountant of bij een NOVEX-lid of RegisterExecuteur.

Voor de beloning wordt aanbevolen een gedifferentieerde staffel te gaan gebruiken, afgestemd op de inhoud van de te verrichten werkzaamheden, niet op een eventueel ander hoofdberoep van de executeur. Het gaat om ongereguleerde belangenbehartigers waarvoor een uurtarief van € 80,- als maximum zou horen te gelden.³¹ Bij bewindvoering zou kunnen worden aangesloten bij de basisbeloning voor Boek 1 bewindvoering. Dat is in 2025 een bedrag van € 1.403 per jaar, inclusief onkostenvergoeding en exclusief omzetbelasting bij een vermogen tot € 1.000.000.³²

5. Wat vraagt NOVEX van leden die werken als testamentair executeur, ‘levensexecuteur’, vereffenaar of ’toezichthouder’?

De officiële website van NOVEX schrijft:

NOVEX leden hebben allemaal een leergang gevolgd. Tijdens de leergang geven topdocenten van Nederlandse universiteiten en andere deskundigen inzicht in alle bij de afwikkeling van een complexe nalatenschap te zetten stappen.

Het bronstige stukje tekst wekt de indruk dat aanstaande NOVEX leden maandenlang in de schoolbanken hebben gezeten en op universitair niveau zijn geschoold. De Doe-het-zelf notaris heeft het precies zo begrepen en schrijft op de website:³³

Executeurs kunnen een SCE Certificaat krijgen. Daarvoor moeten zij een redelijk zware opleiding volgen.

De vereniging Velex schrijft op de website:³⁴

Alle leden zijn lid van de Nederlandse Organisatie voor Executeurs (NOVEX) (…) of van vergelijkbare organisatie met betrekking tot kwaliteit, deskundigheid, permanente educatie en gedragsregels. Hiermee voldoen wij aan strenge vakinhoudelijke eisen en gedragscodes.

Van een zware opleiding of strenge vakinhoudelijke eisen is in de verste verte geen sprake, het gaat kort samengevat om twee dagen cursus en een dag casusbespreking. Voor complete nieuwkomers wordt aanbevolen vooraf een eendaagse basiscursus erfrecht te volgen. Deze duurt van 9:30 tot 17:00, met lunchpauze, dan heeft de newbee naar schatting dus maximaal twee uur les gekregen over de erfrechtelijke regels voor het executeurschap. De voor het moderne erfrecht zo belangrijke ‘uiterste wilsbeschikkingen’ en hun inhoud staan niet op het cursusprogramma.³⁵

Het is ronduit simpel: met vier dagen cursus kan niemand leken inzicht bieden in alle bij de afwikkeling van een gemiddelde of complexe nalatenschap te zetten stappen. Testamentmaker en erfgenaam pas op, hier worden gouden bergen beloofd.

► zie: Cursus erfrecht in één dag? Te mooi om waar te zijn!

De voorwaarden van NOVEX voor zijn leden:

• Een aspirant-lid is iemand die “langere tijd met het erfrecht heeft gewerkt” of onderwijs op hbo- of wo-niveau heeft gevolgd. Ontbreekt dat, wordt dringend aangeraden een eendaagse ‘Basiscursus erfrecht’ bij NOVEX te volgen en een handboek erfrecht voor het notariaat te lezen.
• De ‘Leergang executele en vereffening’ moet zijn bijgewoond. Een driedaagse cursus waar op dag 3 denkbeeldige praktijkgevallen worden behandeld. Er is geen examen; men krijgt een papiertje waarop staat dat de persoon heeft deelgenomen. Vermogensbeheer staat niet op de agenda.
  Naast deze cursus is de Specialisatieopleiding Vereffening Nalatenschappen geaccrediteerd, die wordt georganiseerd door het advocatenkantoor van de voorzitter. Dit is een vierdaagse cursus met docenten die bij de vereniging zijn of waren betrokken. Op hun cv’s ontbreekt kennis en ervaring in vermogensbeheer.³⁶
• NOVEX-leden moeten vanaf 1 januari 2024 per twee jaar 10 punten halen die zijn gekoppeld aan gevolgde cursussen, een cursus van 3,5 uur brengt 3 punten. Geen van de per september 2024 aangeboden cursussen behandelt individueel vermogensbeheer.³⁷
• Er moet minstens één NOVEX bijeenkomst per jaar worden bijgewoond; de nieuwjaarsbijeenkomst wordt meegeteld.³⁸
• Leden krijgen korting op bepaalde uitgaven op de rechtsgebieden Erfrecht en Personen- en familierecht, daaronder veel uitgaven geschreven door een hoofddocent van de inhouse-cursussen. Geen aanbod op terreinen als administratie, boekhouding, beheer van effecten en onroerend goed, vermogensrecht, economie, financiën, meetbaarheid van het gevoerde beheer, risicoprofiel en rendement, etc.

Niets over het voeren van een deugdelijke administratie, inventariseren en waarderen van goederen, onderscheiden van gemeenschappen, afwikkelen van schuldposities, defensief vermogensbeheer, wetgeving en recht, accountability, transparantie of onafhankelijkheid – kerntaken van de moderne executeur

Een lezer schreef over haar ervaring met een kandidaat-notaris die in de rol van executeur de erfgenamen liet weten de aandelen te willen verkopen; er was een opdracht aan de bank onderweg. Het viel een erfgenaam op, dat de order zonder limiet was gegeven. De notaris had geen flauw benul wat dat was, maar was er na een half uur uitleg wel van overtuigd dat het beter was deze opdracht te annuleren. Er was gelukkig op de beursvloer nog geen gevolg aan gegeven.³⁹ Op de vraag waarom was besloten tot verkoop van de aandelen kwam het antwoord: in mijn college-aantekeningen staat dat je als executeur moet waken voor koersverliezen, een arrest van de Hoge Raad. Op de vraag of de koers op verlies stond was het antwoord: daar heb ik niet naar gekeken.

Aanstaande cursisten wordt door NOVEX (of de docenten?) beloofd dat ze na drie dagen cursus gesprekspartner kunnen zijn bij advisering. Naar onze smaak een pittige vorm van luchtfietserij als het om mensen gaat die eerder geen juridisch/fiscaal/financieel onderwijs hebben gevolgd. Volgens veelgehoorde ervaringen komen precies deze mensen als ‘erfrechtspecialist’ of ‘nalatenschapsplanner’ aan de keukentafel van testamentmakers te zitten. Ze vertellen daar dat ze een opleiding erfrecht hebben gevolgd met topdocenten van universiteiten en voeren een gesprek op basis van een gestandaardiseerd invulformulier. Thuis wordt door een geautomatiseerd modellensysteem een concepttestament samengesteld waar de adviseur zelf grote delen niet van begrijpt. Er kan over het algemeen niet worden geschakeld tussen rechtsgebieden als relatievermogensrecht, erfrecht en erfbelasting en er wordt vaak gestuurd op randdoelen als het besparen (of verschuiven) van erfbelasting. Aspecten als het in stand houden van familiaire of gezinsverbanden en familiebedrijven, de sociale impact van erven en van grootschalige belastingvermijding worden niet aangestipt. Een begroting van de ‘commerciële erfbelasting‘, ofwel de kosten advisering financiële planning plus de kosten voor de driesterrenexecuteur na overlijden, wordt zelden gegeven.

Update 15 oktober 2024:
° Nieuw op de website: per 1 januari 2025 kunnen mensen pas lid worden na een gesprek met de ‘Commissie Toelating Lidmaatschap’.⁴⁰ Er worden meer eisen gesteld, opgesomd in de Aanmeldprocedure voor lidmaatschapsgesprek, men moet over de vaardigheden beschikken om een nalatenschap (als executeur/vereffenaar) op correcte wijze af te wikkelen en men moet nu ‘gedegen kennis‘ hebben van het erfrecht en van de beschermingsmaatregelen uit Boek 1 BW.⁴¹ Maar nog steeds niets over vakbekwaamheid en vaardigheden in individueel vermogensbeheer en over kennis van relevante regelingen in het vermogensrecht en burgerlijk procesrecht.
° Nieuw op de website: Criteria voor het lidmaatschapsgesprek met onder meer de voorwaarden:

• “Een NOVEX-lid is minimaal 300 uren per jaar werkzaam op het gebied van het erfrecht dan wel in het geval van levensexecutele op het gebied van erfrecht/levensexecutele/vermogensbeheer.”
• “Een NOVEX-lid beschikt minstens over basiskennis van het goederenrecht, internationaal privaatrecht, fiscaal recht, relatievermogensrecht (waaronder het huwelijksvermogensrecht), ondernemingsrecht, pensioenrecht en levensverzekeringsrecht en kent de praktische toepassing hiervan.”

Voor nieuwe leden worden de eisen dus opgeschroefd, goed werk. Maar ons inziens zijn de eisen nog fors onvoldoende. Geen basiskennis nodig van het vermogensrecht, verbintenissenrecht, burgerlijk procesrecht, relatievermogensrecht – geen opleiding in, en ervaring met vermogensbeheer en schuldenmanagement. Ook de eisen voor docenten worden niet naar een enigszins acceptabel niveau gebracht. Voor bestaande leden blijven de eisen ver beneden de normen die gelden voor het beroepsmatig op de consumentenmarkt aanbieden van individueel vermogensbeheer en de normen die er zijn voor professionele bewindvoering op grond van Boek 1 (beschermingsbewind).

Voor een zogenaamde ‘levensexecuteur’ is kennis van het erfrecht overigens van weinig belang. De situatie is vergelijkbaar met die van de wettelijke curatele, minimale eisen voor vakbekwaamheid dienen aan te sluiten bij de eisen die de overheid daar minimaal nodig acht om verantwoord vermogen te kunnen beheren.⁴²

6. Uit welke beroepen komen NOVEX-executeurs en welke kennis en vaardigheden hebben ze?

‘Omdat het fysiek zware kluswerk steeds meer zijn tol ging eisen werd het tijd voor iets anders.‘⁴³

Doorloop van de ledenlijst en het zoeken en lezen van publiek toegankelijke informatie over opleiding en loopbaan van leden, levert als beeld op dat verreweg de meeste NOVEX-executeurs niet zijn opgeleid op het vakgebied van nalatenschapsbeheer. Een controle of de (gecertificeerd) executeurs zijn opgenomen in het AFM-vergunningenregister voor financiële dienstverlening, waaronder beroepsmatig individueel vermogensbeheer valt, geeft veelal een negatief resultaat. Waarbij we niet uitsluiten dat dit ook aan de slechte zoekfunctie op de website van het AFM-register kan liggen. We horen graag van mensen die deze constatering voor onjuist of unfair houden en geven vergunninghouders in overweging, dat op hun eigen website en op de profielpagina van NOVEX te vermelden.

‘Mijn miljoen geef ik niet in handen van een boedelopkoper‘ schrijft een lezer

Enkele leden hebben volgens eigen opgave bij een bank gewerkt, maar uit hun cv’s blijkt dat dit niet als vermogensbeheerder was. Andere leden zijn accountant, maar daarvoor geldt niet zonder meer dat er kennis en ervaring is in het beheer van vermogen van anderen. Veel leden werken in het notariaat, maar de universitaire opleiding notarieel recht omvat niet de terreinen vermogensbeheer, schuldenmanagement, boekhouding of boedelafwikkeling. Een oud-bestuursvoorzitter (notaris) meent: “Boedelafwikkeling is een expertise binnen het familierecht”,⁴⁴ terwijl beheer en verdeling van een erfenis met twee of meer erfgenamen als ‘bijzondere goederengemeenschap‘ vooral is geregeld in het vermogensrecht, burgerlijk procesrecht en erfrecht. Verder hebben de leden een heel verschillende achtergrond: van secretaresse, verzekeringsadviseur, financieel coach, econoom, private banker⁴⁵ en hr-manager, tot boedelopkoper, uitvaartbegeleidster, klusjesman,⁴⁶ medewerkster psychogeriatrie,⁴⁷ revalidatiezorger, gezondheidswetenschapper en mediator (ook een ongereguleerd beroep).

Een lid presenteert zich als ‘jurist’, maar voert geen meestertitel voor de naam, wel de afkortingen SCE en REP achter de naam. Naspeuring op andere websites leert dat hij twee jaar rechten in Groningen studeerde maar niet beschikt over een met goed gevolg afgeronde universitaire opleiding in het Nederlands recht. Allemaal niet gecheckt door NOVEX, of door de vingers gezien?⁴⁸
Een ander lid noemt bij ‘beroepsmatige achtergrond’ de begrippen ‘advocatuur’ en ‘jurist’ maar voert ook geen meestertitel voor de naam. De meestertitel is wel beschermd en mag alleen gevoerd worden na afronding met goed gevolg van een universitaire opleiding Nederlands recht, notarieel recht of fiscaal recht. Daaruit kan worden geconcludeerd dat hij niet als advocaat heeft gewerkt en evenmin een universitaire opleiding rechten met goed gevolg heeft afgesloten. Is dit misleidende zelfpromotie?

Update oktober 2025 – in de als marketinginstrument bedoelde interviews met leden,⁴⁹ die worden verspreid via sociale mediakanalen en worden gepubliceerd op de website, zijn vanaf januari 2025 alleen nog universitair opgeleide leden neergezet en twee voormalige beleggingsadviseurs.⁵⁰ Overigens geen van allen vermeld in het AFM-vergunningenregister. Een hoogleraar emeritus (die genuanceerd denkt over de bevoegdheden die rechtsgeldig aan een bewindvoerder kunnen worden verleend) en oud-notaris, vier advocaten, een notaris, kandidaat-notaris, oud-notaris en twee voormalige beleggingsadviseurs.

7. Waar staat NOVEX-executeur voor?

De Nederlandse Organisatie voor Executeurs (NOVEX) is in 2008 opgericht op initiatief van enkele mensen werkzaam als advocaat, notaris, estate planner, universitair docent en boedelopkoper. Daaronder oud-recht-notaris, B2B-adviseur estate planning, verzorger commercieel onderwijs en vanaf 2009 deeltijdhoogleraar Successierecht mr. dr. Bernard Schols.⁵¹

Schols presenteerde in het jaar 2000 een zelfbedachte sterrenclassificatie voor de executeur naar nieuw erfrecht met twee fantasiefuncties: ‘begrafenisexecuteur‘ (naar Schols de executeur met één ster) en ‘driesterrenexecuteur’, die niet alleen executeur is, maar ook uitvoerder van een bij testament ingesteld bewind. De nieuwe wet erfrecht kent alleen de executeur met beheer van de nalatenschap (volgens Schols de executeur met twee sterren), die bij testament kan worden ‘uitgekleed’.⁵² De organisatie stelt zich onder andere ten doel om de vakbekwaamheid van executeurs en een professionele taakuitoefening te bevorderen. An sich een lovenswaardig streven. In de beginjaren werden cursussen verzorgd door een breed palet aan docenten.⁵³ Na verloop van tijd ontwikkelde zich als achterliggende doelstelling ook, om testamentaire bepalingen voor een driesterrenexecuteur met de bevoegdheid zelfstandig te verdelen in de praktijk uit te gaan voeren. Aan het logo werden drie kleine sterren toegevoegd om de omarming van de ‘Scholsiaanse leer’ te verbeelden.

Voor alle duidelijkheid: een testamentaire bepaling die aan de bewindvoerder de bevoegdheid geeft zelfstandig te verdelen, is naar huidig recht in beginsel nietig, omdat er geen uiterste wilsbeschikking is die dat mogelijk maakt. Dat is de conclusie van NOVEX mede-oprichter Bernard Schols in zijn dissertatie. Schols meent dat er mogelijkheden zijn voor conversie in rechtsgeldigheid, als de uitgebreide bevoegdheden worden toegekend aan de uitvoerder van een testamentair bewind.

Anders dan velen denken of suggereren, is art. 4:171 BW géén uiterste wilsbeschikking. Het artikel biedt slechts de mogelijkheid om bevoegdheden en verplichtingen van de uitvoerder van een bij uiterste wilsbeschikking ingesteld ‘testamentair bewind‘, nader te regelen. Instelling van een bewind bij testament is wel een uiterste wilsbeschikking. Daarbij moet men volgens de wetgever blijven binnen de grenzen van wat onder ‘beheer’ van een vermogen kan worden verstaan. Voor een goed beheer kunnen onder omstandigheden ook beschikkingshandelingen nodig zijn. Het gaat om een zogenaamde ‘situatieve bevoegdheid’.

De eigendomsbevoegdheid om een goederengemeenschap te mogen scheiden en delen, in unanimiteit met de andere deelgenoten, kan op grond van het Nederlands vermogensrecht niet afzonderlijk worden overgedragen van erflater op één erfgenaam (gesloten stelsel goederenrecht) of aan een derde, ook niet tijdelijk (fiduciaverbod). Ook niet als deze tot executeur is benoemd of als bewindvoerder is aangewezen om te werken binnen een testamentair bewind. Het is juridisch op geen enkele manier te beargumenteren dat een persoon bij testament rechten krijgt toegekend die niet bestaan in het algemene vermogensrecht of het erfrecht. Niemand kan in Nederland het recht hebben of verkrijgen, zelfstandig en naar eigen inzicht een goederengemeenschap te scheiden en delen die anderen in (mede-)eigendom toebehoort. Zelfs de rechter mag dat niet. En het wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering is een gesloten systeem.

Hier kan een vermeende ‘heersende leer’ niets aan veranderen. Alleen de wetgever kan dat.

Om onder andere deze redenen moet het arrest Hof Den Bosch 25-03-2025 (ECLI:NL:GHSHE:2025:818) voor een kennelijke misslag worden gehouden. De raadsheren gebruiken voor hun overwegingen een compilatie van stukjes tekst die zijn geknipt uit verschillende werken, van bedrijfsnieuwsbrief tot dissertatie, maar allemaal zijn geschreven door praktiserende estate-planners en (kandidaat-)notarissen.⁵⁴

Meer lezen over de drie soorten executeur naar ideeën van prof. Schols … ↓

Regelen van de uitvaart valt niet binnen het wettelijk takenpakket van een testamentair executeur omdat het lichaam van een overledene niet tot de goederen van de nalatenschap behoort. Wel kan bij testament een executeur worden benoemd en kan aan de executeur als testamentaire last worden opgedragen de uitvaart te organiseren. De last is een andere uiterste wilsbeschikking dan die voor de executeurs, met eigen regels en verplichtingen. Regels voor de uitvaart zijn gegeven in de Wet op de lijkbezorging (Wlb); daarbij moeten de wensen of vermoedelijke wensen van overledene worden gevolgd. De executeur mag hier dus juist niet naar eigen inzicht beslissen. Verder vertegenwoordigt een executeur alleen de erfgenamen, maar moet de uitvaart volgens de wet worden geregeld door de nabestaanden. Dat is meestal een bredere kring mensen dan alleen de erfgenamen. Dit kunnen ook buren en goede vrienden zijn.
Een driesterrenexecuteur is geen executeur met uitgebreide bevoegdheden. Het is een persoon die in een testament is benoemd als beheersexecuteur volgens de uiterste wilsbeschikking ‘Executeurs’ en tevens is aangewezen als uitvoerder van een bij testament ingesteld bewind in een gemeenschappelijk belang, wat in de wandeling ‘afwikkelingsbewind’ wordt genoemd (uiterste wilsbeschikking: ‘Testamentair bewind’). Voor een testamentair bewindvoerder over een gemeenschappelijk goed gelden als wettelijke bevoegdheden: het zelfstandig instellen van een vordering tot verdeling bij de rechtbank, en het verzoeken om een vervangende machtiging bij de kantonrechter, als toestemming van een erfgenaam ontbreekt. Bij de door de wetgever ontworpen regeling zijn de eigendomsrechten van erflater en erfgenamen in balans. De regeling van Schols is ontworpen om de rechten van de erflater te laten prevaleren boven die van erfgenamen. De afwikkelingsbewindvoerder krijgt eigenaarsbevoegdheden toegekend die volgens het huidige erfrecht en het algemene vermogensrecht niet tot de mogelijkheden behoren, zie dissertatie Schols p. 425 en noot op p. 150. Dus een afwikkelingsbewind met de wettelijke bevoegdheden is iets heel anders dan het afwikkelingsbewind met verdelingsbevoegdheid, zoals geopperd in de dissertatie van Schols.

Binnen de beroepsgroepen van het notariaat en de estate planning, is de heersende mening dat de oude en de nieuwe wet erfrecht de executeur te weinig handelingsruimte bieden. Vanuit die gedachte pleit Bernard Schols voor ingrijpende wetswijzigingen. Het moet mogelijk worden om bij testament te bepalen dat bij overlijden een zekerheidsoverdracht plaatsvindt van de nalatenschap van erflater op de executeur, en de volledige eigendomsoverdracht op de erfgenamen wordt verlegd van het moment ‘bij overlijden’ uit het huidige artikel 4:182 BW (de saisineregel), naar het moment waarop de executeur de formele scheiding en deling van de erfgemeenschap tot stand heeft gebracht. De rechtsfiguur van Schols is een denkmodel dat in de rechtspraak tot nu toe (stand maart 2025) nog geen handen en voeten heeft gekregen.

Hoewel er nooit deugdelijk – wetenschappelijk – onderzoek naar is gedaan, is veel te lezen en te horen dat er een ‘heersende leer’ is. De NOVEX-executeur werkt volgens deze leer, aldus de gedragscode.

Het gaat om de vraag of de bevoegdheid van een bewindvoerder kan worden uitgebreid tot ‘beschikken’ zonder toestemming van rechthebbenden en zonder machtiging kantonrechter. Bij de parlementaire behandeling van het wetsontwerp voor de huidige wet erfrecht, verklaarde de wetgever dat in het nieuwe wetboek de (toen) heersende leer wordt gecodificeerd. De heersende leer was toendertijd:

Volgens art. 1066 stelt de erflater den bewindvoerder aan, ten einde de nagelaten goederen te beheeren. Gewoonlijk leidt men uit het bezigen door de wet van het woord “beheeren” af, dat de bewindvoerder enkel bevoegd is tot daden van beheer, dus daden van beschikking hem niet zijn toegestaan. In beginsel mag volgens de heerschende leer de bewindvoerder derhalve niet vervreemden en bezwaren. Slechts voor zoover vervreemden, gelet op bijzondere omstandigheden, als een daad van beheer valt aan te merken, acht men haar geoorloofd.(vet: redactie)

Met betrekking tot de mogelijkheid van privatieve lastgeving in een testament verklaarde de wetgever:⁵⁵

Belangrijker voor de praktijk is dat het eerste lid van het onderhavige artikel ook de zgn. privatieve clausules in testamenten nietig verklaart, voor zover deze de strekking hebben om de bevoordeelde te belemmeren in zijn vrijheid om enige erfrechtelijke bevoegdheid, hem als bevoordeelde krachtens Boek 4 toekomende, al dan niet uit te oefenen.

Wetgever verklaarde dat privatieve clausules niet als omweg zouden kunnen worden gebruikt, om dat wat niet is toegelaten binnen de uiterste wilsbeschikkingen, alsnog bij testament te regelen.

Wetgever heeft bij de voorbereiding van de huidige wet erfrecht niet verklaard dat bij testament een heel nieuw eigendomsrecht kan worden gecreëerd. En evenmin dat bij een bewind in een gemeenschappelijk belang, met ruim meerderjarige erfgenamen die in staat zijn de erfgemeenschap zelf te beheren, een derde kan verdelen.

Bij invoering van de huidige wet erfrecht was de heersende leer hetzelfde als onder het oude recht.⁵⁶ Als kan worden aangenomen dat er – op enig moment – sprake is of was van een heersende leer, moet er tussen ongeveer 2005 en 2013 een omslag hebben plaatsgevonden.⁵⁷ De artikelen die Maasland behandelt, zijn geschreven door universitair docenten en hoogleraren in de beroepsopleiding notariaat. Als er dus al gesproken kan worden van een hersende leer, heerst deze binnen de beroepsgroep van het notariaat. Wetgever verklaarde bij behandeling van de wet erfrecht dat een oordeel van het notariaat niet gelijk gesteld kan worden met de algemene rechtsovertuiging.(Kamerstukken II, 3771 nr. 133, 1968-1969: “De ondergetekende meent echter niet dat het oordeel van de commissie Erfrecht (van de beide notariële broederschappen, red.) ook het laatste woord kan zijn voor de bepaling van de rechtsovertuiging. In dit verband herinnert hij er aan dat de grootst mogelijke meerderheid van de genoemde commissie in haar eerste rapport van 1960 heeft verdedigd dat de langstlevende, afgezien van behoefte aan verzorging en onverschillig of het een eerste of latere echtgenoot zou betreffen, naar erfrecht bij versterf altijd in de eerste plaats gerechtigd zou moeten zijn tot de gehele nalatenschap. Anders gezegd, dat de echtgenoot de kinderen volledig zou moeten uitsluiten. Voor deze volstrekt nieuwe opvatting, die, zover de ondergetekende bekend is, ook in geen enkel ander rechtsstelsel wordt gehuldigd, beriep de Commissie Erfrecht zich op de rechtsovertuiging van het Nederlandse volk (vgl. rapport I, blz. 10 en 97). Uit een nog in datzelfde jaar gehouden enquête onder de leden van de beide notariële broederschappen, bleek echter dat deze opvatting door de meerderheid van de leden van deze beroepsgroep niet werd gedeeld. De in W.P.N.R. 4630 gepubliceerde uitslag van de enquête geeft een zeer wisselvallig beeld van de uiteenlopende opvattingen die over dit fundamentele punt van erfrecht werden gehuldigd. In haar latere rapporten heeft de Commissie Erfrecht haar aanvankelijk standpunt dan ook niet opnieuw verdedigd.” ))

Bernard Schols bevestigde in een interview in 2024 dat het om de mening gaat die heerst binnen het notariaat.⁵⁸ Een meerderheid binnen het notariaat zou de zienswijze van Schols delen, dat er in de testamentenpraktijk geëxperimenteerd kan en mag worden met modelregelingen voor de executeur als vertrouwenspersoon van erflater (Treuhand of Salman), die in opdracht van de erflater, als diens vertegenwoordiger, het testament heeft uit te voeren, de nalatenschap af te wikkelen en de erfgemeenschap te scheiden en delen. Mits dat met duidelijke bewoordingen in het testament is bepaald. Schols wijst er in datzelfde interview echter op dat de vraag hoever men met ’testamentair maatwerk’ kan gaan, in de rechtspraak niet is uitgekristalliseerd en dat dit naar zijn verwachting nog jaren kan duren.

De heersende leer binnen het notariaat is een tegendraadse insteek wat betreft bevoegdheden en taken van de executeur, vergeleken met wat daarover in de wet staat.⁵⁹ Er moeten dus vraagtekens worden gezet bij de regel uit de NOVEX-gedragscode dat de leden moeten werken volgens een heersende leer die nog niet door de Hoge Raad is toegelaten.

Veel mensen die het erfrecht toepassen denken dus ten onrechte dat het een uitgemaakte zaak is. Hetgeen mede te danken is aan de veelal eenzijdige communicatie die over het onderwerp wordt verspreid, met name door prof. mr. Bernard Schols.

Meer lezen … ↓

Schols presenteert in zijn dissertatie de theorie dat de executeur vanuit rechtshistorisch perspectief gezien moet worden als de vertrouwenspersoon van erflater, die na overlijden in diens (quasi-)opdracht als zijn vertegenwoordiger handelt, en ook belast mag worden met de hele afwikkeling en verdeling van een nalatenschap met twee of meer erfgenamen. Voor de geschiedenis van het rooms-katholiek kerkrecht is die analyse op hoofdlijnen juist. Schols werkt vanuit het idee dat er in het huidige Nederlandse erfrecht bij erfopvolging door twee of meer erfgenamen na overlijden een fase bestaat waarin “het vermogen van de erflater in overgang naar de erfgenamen” is. In deze periode, die Schols als een transmortale twilight zone en als quasi-saisine beschrijft, heeft de executeur de wensen van erflater uit te voeren in een vorm van dual-ownership. Gedurende deze hele fase hebben de erfgenamen niets te zeggen; het is voor hen slikken of stikken. Aldus Schols.

Laat voor iedereen duidelijk zijn: dit is een theoretisch denkmodel dat Schols gebruikt om te kunnen komen tot het executeurschap als een ’trustachtige figuur’. Interessant voor de estate-planningsbranche, waar in internationaal verband de trust een geliefde figuur is voor belastingvermijding. De nu geldende Nederlandse wet erfrecht en het algemene vermogensrecht zeggen echter iets heel anders. Daar regeert dwingendrechtelijk het beginsel van de saisine (directe juridische overgang van vermogen bij overlijden van erflater op de erfgenamen); van het gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikkingen en de afschaffing van de ouderlijke boedelverdeling bij testament. Het denkmodel van Schols is ook niet als regel te destilleren uit bestendige hogere Nederlandse jurisprudentie.⁶⁰

Zolang een wetswijziging de gewenste uitbreiding van bevoegdheden van een executeur of testamentair bewindvoerder niet mogelijk maakt, werkt Bernard Schols; nagenoeg het hele notariaat, de estateplanning en de NOVEX eraan, deze situatie in de praktijk door te zetten. Er werden en worden buitenwettelijke – en dus in beginsel nietige – testamentaire modelbepalingen ontworpen en ingezet bij de testamentadvisering. Notarissen laten zich benoemen in de rol van executeur-afwikkelingsbewindvoerder. Volgens de notariële beroepsregels mag een notaris zichzelf in een testament alleen bevoordelen door de rol van executeur op zich te nemen. Bij overlijden worden door notarissen de buitenwettelijke testamentaire bepalingen overgenomen in verklaringen van erfrecht en executele, vaak zonder ‘Belehrung‘. In een akte van verdeling worden handelingen van de verdelende executeur-afwikkelingsbewindvoerder opgenomen zonder commentaar. De erfgenamen ondertekenen als de notaris dat vraagt. Ze weten niet dat ze daarmee achteraf de onbevoegde handelingen alsnog savoureren. Een erfgenaam die niet wil ondertekenen, moet de akte op de betreffende onderdelen nietig verklaren en eventueel een rechtszaak starten. Hier is geen sprake van een ‘equality of arms‘. De notaris zet het aan het ambt gegeven wettelijk overwicht, en het bij het ambt horende maatschappelijke overwicht, in op een manier die in het kader van plichtenleer en beroepsethiek minstens vraagtekens oproept.
► zie: Afschrikbewindvoerder en eigensomsrecht – rol van de notaris

In de NOVEX-gedragscode is opgenomen, dat leden zoveel mogelijk een relatie (sic) met erflater moeten opbouwen en de intentie moeten hebben, na overlijden in eerste instantie te werken als vertegenwoordiger van erflater en de aanwijzingen in een testament uit te voeren, rekening houdend met een eventueel estate plan en met de belangen van ‘alle partijen’.⁶¹ NOVEX-leden dienen zich er dus voor in te zetten, om de basisregels van modelregelingen voor een testament uit het notariaat en de estate planning, waarvan Schols er een in zijn dissertatie behandelde, op de praktijkvloer om te zetten als ware het geldend recht. Terwijl een van de conclusies in de dissertatie is, dat dergelijke bepalingen niet onder een uiterste wilsbeschikking vallen en in eerste instantie dus geen erfrechtelijke werking hebben. Rechtsgeldigheid zou in individuele gevallen kunnen worden bereikt via een vonnis tot conversie van de rechter. Tot nu toe is zo’n vonnis niet gewezen. De regels uit de modelregelingen voor een almachtige executeur stammen uit het vroegmiddeleeuws rooms-katholiek kerkrecht en oud-Germaans recht. In de nieuwe Nederlandse wet erfrecht is de testamentuitvoerder (exécuteur testamentaire) afgeschaft. De bevoegdheden van de executeur nieuwe-stijl berusten niet op het verbintenissenrecht en een privaatrechtelijke (quasi-)overeenkomst, maar op de wet en hij*zij moet de erfgenamen vertegenwoordigen.⁶²

► Executeur-testamentair is afgeschaft in het Nederlands erfrecht

Uitvoer van dergelijke modelregelingen in de praktijk is niet alleen in eerste instantie onrechtmatig, maar in beginsel ook strijdig te achten met het grondrecht op bescherming van een ongestoord genot van eigendom dat de erfgenamen bij overlijden op de voet van art. 182 lid 1 BW rechtmatig aan de nalatenschap hebben verworven. Op grond van de zogenaamde saisineregel mogen alleen de erfgenamen de erfenis in bezit nemen – saisine betekent letterlijk vertaald ‘grijpen’ of ‘in beslag nemen’. Voor de executeur biedt de wet hier geen recht of bevoegdheid meer. De testeervrijheid van erflater is door de wetgever in zoverre ingeperkt dat eigendomsrechten van erflater na overlijden niet in de handen van een derde kunnen worden gelegd en zo kunnen ‘voortleven’. Daarbij doet het er niet toe dat veel mensen in notariaat en estate-planning – en natuurlijk de beroepsexecuteurs en haar belangenbehartigers – dat graag anders geregeld zouden willen hebben.

Meer lezen … ↓

Schols geeft in zijn promotieonderzoek als doelstelling voor ontwerp van een modelregeling voor de driesterrenexecuteur met verdelingsbevoegdheid, de zeggenschap van erfgenamen (met een minderheidsstandpunt) bij afwikkeling van de erfgemeenschap zoveel mogelijk te beknotten. Het onderzoek is verricht vanuit het eenzijdig gekozen perspectief, dat het eigendomsrecht van erflater, vastgehouden in de testeervrijheid, dient te prevaleren boven het eigendomsrecht dat de gezamenlijke erfgenamen vanaf overlijden rechtmatig aan de erfgemeenschap hebben verkregen op grond van art. 4:182 lid 1 BW. Wetgever heeft de testeervrijheid in 1804 in navolging van de Code Civil door invoer van deze ‘positieve saisine’ in zoverre bewust en nadrukkelijk ingeperkt. Om de modelregeling in het algemeen rechtsgeldig te laten zijn is een wetswijziging nodig, om de modelregeling in een individueel testament rechtsgeldig te laten zijn, is na inroepen van de nietigheid ervan een vonnis van de rechter over conversie nodig, aldus Schols in de dissertatie.⁶³

Schols pleit er daarom voor te doen alsof de executeur optreedt als gevolmachtigde van erflater en om dat te bereiken de wettekst van art. 4:145 lid 2 BW niet letterlijk te nemen. Daar staat dat de executeur gedurende zijn beheer bij de vervulling van zijn taak de erfgenamen in en buiten rechte vertegenwoordigt. Schols verdedigde in zijn proefschrift het denkmodel, dat deze vertegenwoordiging gebeurt in privaatrechtelijke opdracht van de erflater, niet op grond van de wet. Volgens dit denkmodel in de dissertatie van Schols bevat art. 3:77 BW een correctie op art. 4:145 lid 2 BW. Art. 3:77 BW: “Wordt ondanks de dood van de volmachtgever krachtens de volmacht een geldige rechtshandeling verricht, dan worden de erfgenamen van de volmachtgever en de wederpartij gebonden alsof de handeling bij het leven van de volmachtgever was verricht.”

NOVEX voert in het logo gestileerd drie balken met een ster, waaruit kan worden geconcludeerd dat achterliggende doelstelling van de organisatie is dit buitenwettelijke gedachte-experiment van Schols in de praktijk om te zetten en uit te voeren. Let wel, tegen de wet in, in andere woorden een beschaafde vorm van eigenrichting. NOVEX kan zo beschouwd gezien worden als een vereniging met een professionele geloofsovertuiging die indruist tegen de wet. De nieuwe bestuursvoorzitter verkondigt in een podcast met Inge Diepman van mening te zijn dat de driesterrenexecuteur het voor het zeggen heeft in de periode tussen overlijden en het afleggen van rekening en verantwoording door de executeur. Hij lijkt die mening te baseren op het gegeven dat de plaatsvervangend Procureur-generaal bij het Parket van de Hoge Raad in een conclusie heeft opgemerkt dat het door een kandidaat-notaris in een artikel in een vaktijdschrift tot heersende leer is verheven, dat aan de bewindvoerder bij testament de bevoegdheid kan worden verleend, de erfgemeenschap zelfstandig te verdelen. De plv. P-G maakt daarbij de kanttekening dat de heersende leer vooral door Bernard Schols wordt uitgedragen en er in algemene zin niet gesproken kan worden van ‘de executeur’ of ‘de afwikkelingsbewindvoerder’. Een hint voor de feitenrechter dat niet in zijn algemeenheid, maar alleen van geval tot geval kan worden beoordeeld, of een in eerste instantie nietige rechtshandeling door conversie alsnog aan rechtsgeldigheid zal kunnen worden geholpen. Een nuance die Diks niet lijkt te hebben begrepen. Voorts maakt een conclusie van de plv. P-G over een nietige notariële modelregeling deze niet tot geldend recht, ook al maakt een meerderheid in het notariaat er gebruik van. En de Hoge Raad bepaalde in het arrest Baarns beslag dat een veelvuldig gebruik in het notariaat van een buitenwettelijk protocol, niet tot erkenning kan voeren.

► zie: Jarenlang gebruik nietige notariële modelregeling kan niet tot geldigheid voeren

Mensen betrokken bij NOVEX lijken er weinig problemen mee te hebben, door hun manier van werken de vrije uitoefening van eigendomsrechten van erfgenamen in te perken en zich ‘in eerste instantie’ te gedragen alsof aan hen rechtsgeldig eigendomsrechten aan de erfgemeenschap toekomen. Mogelijk is niet iedereen zich ervan bewust dat dit vraagstuk speelt, mogelijk mede omdat ze onvoldoende zijn opgeleid en omdat ze les hebben gehad van een deeltijdprofessor die zich er met allerlei middelen en methoden voor inzet, modelregelingen voor een verdelende afwikkelingsbewindvoerder in de praktijk te laten toepassen.

► zie: Verdeling erfenis door driesterrenexecuteur is geen uiterste wilsbeschikking en mist goederenrechtelijke werking

► zie: Afwikkelingsbewindvoerder en executeur moeten binnen wettelijke grenzen blijven van het erfrecht

8. Wat zou een testamentair beheersexecuteur en afwikkelingsbewindvoerder moeten kunnen en weten?

Een testamentair executeur met de bevoegdheid goederen uit de nalatenschap te beheren (‘beheersexecuteur’ of ’tweesterrenexecuteur’) en een afwikkelingsbewindvoerder, zouden in de eerste plaats over kennis en ervaring moeten beschikken betreffende het organiseren en voeren van een deugdelijke administratie en boekhouding, het opmaken van een boedelbeschrijving, waardebepaling, balans lezen, manieren van kostenbeheersing, het inschatten van risico en rendement bij roerende beleggingen en vastgoed, de basisregels van het (relatie-)vermogensrecht, verbintenissenrecht, burgerlijk procesrecht, budgetbeheer en vermogensbeheer, daaronder van onroerend goed en ondernemingen, en het doelmatig vereffenen van schulden.

Is een executeur bij testament belast met afwikkeling en zelfstandige verdeling van de nalatenschap, moet men weten dat Bernard Schols in zijn promotieonderzoek tot de conclusie komt dat naar huidig erfrecht verdelingsaanwijzingen in een testament niet onder een uiterste wilsbeschikking vallen en daarom in beginsel niet rechtsgeldig zijn. Deze mening wordt breed gedeeld. Een beroepsexecuteur moet weten welke mogelijkheden erfgenamen hebben om tegen zelfstandige verdelingshandelingen op te komen en welke risico’s de executeur loopt bij vooralsnog buitenwettelijke handelingen.⁶⁴ Een professioneel executeur zou daarom in de eerste plaats moeten weten dat de wet een aantal regels kent die de testamentmaker beperken in zijn of haar keuzevrijheid. Er moet een zekere kundigheid bestaan om wensen in een testament op rechtsgeldigheid te controleren.

Ook het leerstuk van de ‘situatieve beschikkingsbevoegdheid‘ zou men terdege moeten begrijpen en men zou moeten weten dat erfgenamen bij een beheersexecuteur niet algemeen ‘beschikkingsonbevoegd’ zijn. Men hoort te weten, hoe de rechterlijke macht oordeelt over een bevoegdheidskwestie.⁶⁵ Bestaat hier onvoldoende begrip en inzicht en wordt een mooi stuk onroerend goed verkocht zonder daartoe (situatief) bevoegd te zijn, kan de executeur uiteindelijk eventueel privé op de kosten blijven zitten wanneer een erfgenaam zich achteraf op nietigheid van de overeenkomst beroept.⁶⁶ Wanneer een executeur anderen opdracht geeft bepaalde taken uit te voeren, hoort de executeur / bewindvoerder in staat te zijn op een ordentelijke manier toezicht te houden.

Ter vergelijking. Een bewindvoerder die door de rechtbank wordt benoemd binnen het wettelijk kader van een beschermingsbewind (Boek 1 BW), dient aan eisen te voldoen op het gebied van integriteit, opleiding, scholing en begeleiding. Dienstverleners moeten een hbo- of wo-opleiding op het gebied van vermogensbeheer hebben en de organisatie waarbinnen ze werken moet beschikken over een goed gestructureerde kantoororganisatie.⁶⁷

Op grond van de regels voor het financieel toezicht dient een (rechts)persoon die individueel vermogensbeheer beroepsmatig als zakelijke dienst op de consumentenmarkt aanbiedt, te voldoen aan de regels van de Wet op het financieel toezicht. Daarbij hoort een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten. De marketingcampagnes van NOVEX zijn direct gericht op de consument, met de bedoeling testateurs ertoe te bewegen om NOVEX-leden te benaderen voor een functie in hun testament.

Dienstverlening in executele en bewind ligt van oudsher bij grote banken, waar voldoende expertise aanwezig is, en bij het notariaat. Tussen beide spelers liepen veel lijntjes. De markt is het afgelopen decennium in twee opzichten sterk aan het veranderen. Er vindt een rasante stijging plaats van het vermogen dat jaarlijks door erfopvolging wordt overgeheveld. Tegelijkertijd wordt in hoog tempo een commerciële ‘erfrechtmarkt’ opgebouwd met professionele dienstverlening voor en na overlijden. Belangrijk onderdeel is het vermogensbeheer. Hoewel het hier niet om klassieke dienstverlening in de financiële sector gaat, kunnen professionele erfrecht-bewindvoerders die actief (laten) werven op de consumentenmarkt, worden ondergebracht bij de Wet op het financieel toezicht (Wft). Het nog niet afgeronde eigen onderzoek van bijdragers aan deze website komt bij ruim 150 onderzochte leden op twee treffers in het AFM-register.⁶⁸

In 2014 werden op nationaal niveau strenge eisen gesteld voor ‘Boek 1 bewindvoering’. is Het is een formidabel vraagteken, hoe opeenvolgende NOVEX-besturen en -onderwijscommissies ertoe konden komen dat vier cursusdagen erfrecht, verzorgd door professoren uit de opleiding notariaat, die zelf zijn opgeleid als notaris in het oude erfrecht, een goede vermogensbeheerder in het kader van Boek 4 BW kunnen opleveren. Of dat de voorzitter verkondigt dat NOVEX echt een keurmerk is, terwijl er geen enkele vorm van wettelijke erkenning of toezicht is. Er valt een aanmerkelijk verschil waar te nemen tussen het daadwerkelijke aanbod en hetgeen door het bestuur aan de consument wordt beloofd. Het keurmerk dat Joost Diks ‘echt’ noemt, is niet officieel geregeld of ergens aangemeld en het bestuur erkent dat NOVEX eigenlijk niets over de leden weet. De keurende organisatie werkt volgens zelfbedachte regels en lijkt niet te voldoen aan eisen van onafhankelijkheid en deskundigheid. De voorwaarden die NOVEX stelt voor afgifte van het keurmerk liggen mijlenver onder de eisen die nationaal gelden voor bewindvoering in het beschermingsbewind voor meerderjarigen. En ze liggen mijlenver van de regels die gelden voor financiële dienstverlening.⁶⁹

Onder de geschetste omstandigheden mag van de grootste beroepsorganisatie voor executeur, vereffenaar, ‘levensexecuteur’ en ’toezichthouder’ verwacht worden dat de lat voor haar leden op het niveau ligt van het Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren en dat er een goed functionerend controlestelsel is. Bij wijze van zelfregulering. Gebeurt dat niet, zou er door bestuur en leden geen reclame meer horen te worden gemaakt voor NOVEX-leden, ter onderscheiding van andere beroepsexecuteurs.

Welke beroepsvereniging voor loodgieters zou het aandurven leden aan te nemen die niet zijn opgeleid in de technische vaardigheden van een loodgieter en tegelijkertijd op grote schaal reclame te maken voor haar leden en deze aan te bevelen bij de Nederlandse consument?⁷⁰

Op zoek naar een goede executeur? Vraag steeds per e-mail na welke opleiding is genoten; welke ervaring is opgedaan; of er een AFM-vergunning is voor individueel vermogensbeheer en zo nee, waarom niet en of sprake is van een gedifferentieerd uurtarief. Ga niet in op antwoorden die lezers kregen om een belafspraak te maken, wacht een schriftelijke reactie af.⁷¹

Ook al is de organisatie nu gelukkig van plan te gaan werken aan het borgen van kwaliteit van haar leden, duidelijk is dat dit tot nu toe niet het geval was. Update: per 1 januari 2025 zijn voor nieuwe leden andere regels gaan gelden; ze moeten een gesprek voeren met enkele leden. Er is nog steeds geen kwaliteitsplan. De vereniging en haar leden zouden het lidmaatschap op geen enkele manier als pluspunt mogen gebruiken. Prof. mr. dr. Bernard Schols beveelt NOVEX aan als een organisatie waar ter zake kundige executeurs zijn aangesloten waar de burger best wat voor mag betalen. Afgezien van mensen die lid zijn van NOVEX en gewoon goed hun werk doen, zou NOVEX als vereniging op moeten houden met het vertellen van verhaaltjes. Dat waar Bernard Schols zijn unique selling point van heeft gemaakt. En de voorzitter zou de communicatie dat er bij testament een driesterrenexecuteur kan worden benoemd die de hele erfenis zelfstandig mag afwikkelen en verdelen, moeten nuanceren. Door deze manier van formuleren maakt hij reclame voor een dienst die in Nederland niet is toegestaan.⁷²

Een onverantwoorde situatie die dringend verbetering behoeft – in het belang van mensen die hun nalatenschap willen beschermen.

9. Aanbevelingen

9.1 Ter overweging aan het NOVEX-bestuur:

1. Leden die regelmatig een benoeming als professioneel beheersexecuteur of testamentair bewindvoerder aanvaarden, of een volmacht aanvaarden om bij leven als privaatrechtelijk vertegenwoordiger op te treden in het kader van een ‘levenstestament’, zouden allemaal minstens moeten voldoen aan de normen van het Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren en de nodige ervaring met de toepassing ervan hebben opgedaan.
2. Leden die – naast uitoefening van een ander beroep of bedrijf – beroepsmatig diensten aanbieden als testamentair beheersexecuteur, bewindvoerder en ‘levensexecuteur’, met in het pakket individueel vermogensbeheer op discretionaire basis, zouden minstens moeten voldoen aan de normen die voor deze vorm van beheer gelden op de voet van de Wet op het financieel toezicht.
3. De eis van een toetsingsgesprek met de Toelatingscommissie voor nieuwe leden, in stappen uit te breiden naar alle leden. Leden die niet aan de eisen voldoen, krijgen een overbruggingsperiode van drie jaar om de achterstand in te lopen. Lukt dat niet, wordt het lidmaatschap beëindigd.
4. Maak duidelijk onderscheid tussen levensexecuteur en executeur omdat de eerste wèl nadrukkelijk de wensen van de opdrachtgever heeft uit te voeren, en de laatste niet.⁷³
5. Ophouden het begrip ‘levensexecutele’ te gebruiken. Het erfrecht kent geen ‘executele’. Het woord is notarieel ingeburgerd, maar gebruik ervan provoceert verwarring. Door benoeming van een executeur ontstaat niet een vorm van bewind over goederen van de nalatenschap. Bij uitoefening van een volmacht in het kader van een levenstestament, is evenmin sprake van een bewind over goederen van de volmachtgever. Gebruik van het begrip ‘levensexecutele’ is daarom principieel onjuist te achten en duidt op het bestaan van hiaten in de basiskennis bij NOVEX over de rechtsfiguur van vertegenwoordiging op basis van een volmacht.
6. Ophouden het begrip ’toezichthouder’ te gebruiken zolang er geen publiek / publiek-privaat stelsel voor toezicht is opgetuigd. De term gebruiken en diensten aanbieden als zodanig, zonder enig wettelijk kader, is ronduit misleidend te achten.
7. De tekst in de gedragscode voor leden te wijzigen, waar deze nu voorschrijft dat een NOVEX-executeur zoveel mogelijk een relatie met de erflater moet opbouwen en na overlijden de erflater vertegenwoordigt en de wensen van de overledene dient uit te voeren, rekening houdend met het estate-plan en met de belangen van “alle partijen”.⁷⁴ Zo wordt de deur naar financieel ouderenmisbruik wagenwijd opengezet. Ook worden leden en consumenten op het verkeerde spoor gezet wat betreft de taken en opgaven van een executeur.
8. Een lijst te publiceren van de personen die aspirant-lid zijn, en dus aan nog geen enkele kwaliteitseis hoeven te voldoen en voor wie het klachtenreglement niet geldt.
9. Het Klachtenreglement aan te passen en:
   • een regeling op te nemen voor de Klachtenfunctionaris (welke personen mogen deze functie vervullen, waaraan wordt getoetst?)
   • in de regeling voor de Klachtencommissie de verplichting op te nemen te toetsen aan de wet, niet alleen aan “de statuten, reglementen en besluiten van de Vereniging en haar organen en de Stichting en haar organen.”
   • er in op te nemen dat bij toetsing van gedrag regels uit de wet voorgaan op die van de vereniging en op bepalingen in een testament die met de wet in strijd zijn,
   • erin op te nemen dat leden de functie van ‘levensexecuteur’ niet mogen aannemen als de toezichthouder eveneens is aangesloten bij NOVEX,
   • er in op te nemen dat leden een functie als ‘levensexecuteur’ niet aannemen, indien volmachtgever zelf geen gedetailleerde boedelbeschrijving en overzicht van lopende contracten heeft opgemaakt en ondertekend.
10. Tuchtrechtuitspraken die van belang zijn voor een aanmerkelijk breder publiek dan bij de zaak betrokkenen, geanonimiseerd te publiceren.

9.2 Algemene raad aan NOVEX-leden en aspirant-leden

Zorg ervoor op eigen houtje uit te vinden wat de belangrijkste regels en de fundamentale beginselen van het nu geldende Nederlandse erfrecht zijn. Zoek uit wat de wettelijke regels zijn voor de executeur en afwikkelingsbewindvoerder. En zoek uit wat het kan betekenen voor handelingen die zijn verricht volgens de Gedragscodex van NOVEX, wanneer de nietigheid van testamentaire bepalingen wordt ingeroepen die voorschrijven dat de executeur de wensen van erflater heeft uit te voeren, wegens strijd met het gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikkingen, en de nietigheid door de rechter wordt bekrachtigd. Leer het verschil tussen uiterste wil en uiterste wilsbeschikking.

9.3 Algemeen advies aan testamentmakers en erfgenamen met NOVEX-executeur – bewindvoerder

Testamentmakers die een NOVEX executeur hebben benoemd met de bevoegdheid de nalatenschap te beheren, geven we in overweging schriftelijk (per e-mail) contact op te nemen met de executeur en na te vragen welke opleiding er met goed gevolg is afgesloten op het gebied van individueel vermogensbeheer. Ook is van belang te weten of er een beroepsaansprakelijkheidsverzekering is afgesloten die dekking biedt voor fouten in vermogensbeheer en voor geschillen over afwikkeling van een erfgemeenschap, anders dan handelingen die vallen binnen een zorgvuldig beheer en het voldoen van art. 4:7 BW-schulden. Tenslotte hoort een beroepsmatig beheersexecuteur en testamentair bewindvoerder die diensten aanbiedt op de consumentenmarkt aan testateurs, in beginsel over een vergunning van de AFM te beschikken voor individueel vermogensbeheer. Het is natuurlijk aan de testamentmaker te bekijken, ingeval de persoon in kwestie niet aan de normale eisen van vakbekwaamheid voldoet, om bij de persoon te blijven, of een andere executeur te zoeken die wel is gekwalificeerd. Naar onze mening zou de executeur de kosten van verandering van het testament horen te dragen wanneer een testamentmaker is afgegaan op een aanbod van de persoon of het kantoor in kwestie, om de nalatenschap te beheren, voor en/of na overlijden.

Erfgenamen die met een executeur of bewindvoerder van NOVEX te maken hebben die de bevoegdheid heeft de erfenis te beheren, of dat op eigen initiatief doet, geven we in overweging na te vragen of er aantoonbare kennis en ervaring bestaat op het gebied van individueel vermogensbeheer. De Autoriteit Financiële Markten (AFM) stelt een vergunning verplicht voor het beroepsmatig aanbieden van dienstverlening in individueel vermogensbeheer. Ontbreekt de vergunning, kan bij de executeur worden nagevraagd waarom hij/zij meent niet onder de verplichting te vallen. Vermogensbeheer als beroep uitoefenen, en opdrachten aannemen van testateurs om als beheerder te gaan werken, zonder de vereiste vergunning of zonder de vereiste kwaliteitseisen (ook al zijn deze niet verplicht), zou reden voor de rechter kunnen zijn het handelen van de executeur voor onrechtmatig te houden en deze desgevraagd te ontslaan. Bekijk in dat geval of het testament de mogelijkheid biedt een opvolgend executeur te laten benoemen. Is deze mogelijkheid er niet, bespreek dan met de executeur een taakverdeling waarbij vermogensbeheer door iemand wordt gedaan die wel over de vereiste vaardigheden beschikt. Geef de executeur schriftelijk opdracht, tot er een deskundige is gevonden, het vermogen te beheren naar een risicoprofiel dat door de erfgenamen is gewenst.

Erfgenamen die het er niet mee eens zijn dat de NOVEX-executeur optreedt als vertegenwoordiger van overledene en diens wensen uitvoert, zoals het NOVEX-lidmaatschapsreglement bepaalt, kunnen de executeur er het beste schriftelijk op wijzen dat dit gedrag volgens de enige dissertatie over de moderne executeur buiten de wettelijke regeling voor de executeur-bewindvoerder valt, met het verzoek zich aan de wet, casu quo aan het positieve recht te houden. De rechtsfiguur van de testamentuitvoerder is per 2003 in het Nederlands erfrecht afgeschaft.

► zie: De executeur-testamentair is afgeschaft in de huidige wet erfrecht

De wet bepaalt nu, dat de executeur de nalatenschap moet beheren, de in art. 4:7 BW opgesomde schulden uit de nalatenschap mag en moet voldoen (of met door erfgenamen ter beschikking gestelde middelen) en opgelegde lasten moet uitvoeren, als vertegenwoordiger van de gezamenlijke erfgenamen.⁷⁵ Bepalingen in een testament die aan de executeur de bevoegdheid geven een erfgemeenschap als bewindvoerder helemaal af te wikkelen en zelfstandig te verdelen, ook tegen de wil van meerderjarige erfgenamen die zich bereid hebben verklaard de rechten en verplichtingen uit het erfgenaamschap te aanvaarden, moeten in beginsel voor nietig worden gehouden. Dat wordt vaak niet zo onderwezen, maar het is de rechtswetenschappelijke conclusie die mr. Bernard Schols trekt in zijn academisch proefschrift ‘Van exécuteur testamentaire tot Testamentsvollstrecker tot afwikkelingsbewindvoerder’, p. 425. Schols meent dat er mogelijkheden zijn om zulke in beginsel nietige bepalingen in rechtsgeldigheid te converteren wanneer de bevoegdheden zijn toegekend aan de bewindvoerder, maar er is tot nu toe geen bestendige hogere jurisprudentie waar dat daadwerkelijk is gebeurd.⁷⁶

Weigert de NOVEX-executeur vrijwillig gehoor te geven aan het verzoek zich aan de wet te houden, omdat er bij executeurs een andere mening bestaat over wat er in de wet staat, kan een erfgenaam overwegen om schriftelijk de nietigheid van de betreffende testamentaire bepalingen in te roepen. Doe dat alleen met redenen omkleed.⁷⁷ Vraag advies en begeleiding van een advocaat of rechtsbijstandjurist, omdat er (hoge) kosten aan verbonden kunnen zijn voor de erfgenaam, wanneer de nietig geachte bepalingen uiteindelijk door de rechter voor rechtsgeldig worden verklaard.⁷⁸

► zie: Niet eens met testamentaire bepaling voor afwikkelingsbewindvoerder? Dit zijn enkele mogelijkheden.

Is de automatische eigendomsoverdracht van overledene op de erfgenamen nog niet gepubliceerd in de registers, middels inschrijving van de verklaring van erfrecht, zorg daar dan ook zo snel mogelijk voor, met name als een notaris in de rol van executeur-afwikkelingsbewindvoerder werkt.⁷⁹ Hetzelfde geldt voor de wijziging van de tenaamstelling van bankrekeningen, effectenportefeuilles, certificaten, bitcoinaccounts, etc.

Bevat een verklaring van erfrecht of executele of bewind geen kanttekening over de juridische status naar huidig Nederlands recht van bewindvoerders-bevoegdheden en verdelingsbepalingen, is het verstandig de verklaring inzake inroepen nietigheid ook te laten betekenen bij de notaris die deze akte opmaakte.

Dit alles is wettelijk niet noodzakelijk, maar de ervaring leert dat vooral de notaris zich na deze formele actie terughoudender gaat opstellen. En kopers kunnen zich naderhand niet op de goede trouw beroepen. Omgekeerd kunnen belanghebbenden een erfgenaam aansprakelijk stellen voor eventuele schade, als de nietigheid niet door alle erfgenamen wordt aangenomen, of niet door de rechter wordt bevestigd.

► zie: Afschrikbewindvoerder en eigensomsrecht – rol van de notaris

10. Ervaringen, reacties en weerwoord welkom!

De resultaten van het uitzoekwerk en de mede daarop gebaseerde tekst hierboven, snijden een onderwerp aan waar (buiten estate planning, het notariaat en de branche van testamentair executeurs en bewindvoerders) nog weinig aandacht voor is gevraagd. Er is vooralsnog geen verklaring te vinden, hoe het mogelijk is dat een beroepsvereniging met serieuze uitstraling, die steun krijgt vanuit notariaat en universiteit, kan pretenderen professionele kwaliteit te bieden en te zeggen dat het om een echt keurmerk gaat, terwijl er feitelijk geen enkele kwaliteit in vermogensbeheer geborgd kan worden, noch bij de leden, noch bij de docenten.

Bestaan er voor bedrijfsmatige activiteiten met huisdieren wel eisen voor vakbekwaamheid, maar voor het beroepsmatig beheer van een nalatenschap niet…?⁸⁰

Daarom is het van belang, meer ervaringen en meningen van lezers te horen en reacties, commentaar en punten van kritiek te krijgen vanuit de betreffende beroepsgroepen. Voelt iemand zich aangesproken en unfair behandeld, horen we dat graag. Het gaat er in de eerste plaats om, op een weloverwogen manier, mogelijke misstanden aan te kaarten, met de bedoeling dit voor zoveel mogelijk mensen aanneembaar te maken. Met name ook mensen die beroepsmatig als testamentair executeur en bewindvoerder werken en als professioneel gevolmachtigde in curatele-situaties, maar dan zonder te voldoen aan de regels die voor curatele gelden. Bredere doelstelling is indamming van ‘Wilde-Westen-gedrag‘ bij gevolmachtigden, testamentair executeurs en bewindvoerders die door een gedragsreglement, cursus en testamentaire driesterrenexecuteur-bepaling mogelijk op het verkeerde spoor zijn gezet.⁸¹

---

Nieuwe berichten in erfrechtblog Lang leve de nalatenschap

---

Voetnoten

Voetnoten | bronvermeldingen en commentaar

1. De regels zoals hier beschreven zijn de wettelijke regels, te vinden in Boek 4 Nederlands Burgerlijk Wetboek, de artt. 4:142 lid 1, 144 lid 1, 145 en art. 4:7. Er mag op onderdelen bij testament van worden afgeweken; dat is dan genoemd in de betreffende wetsartikelen. [↩]
2. De Hoge Raad gaf daarmee geen vrijbrief aan de executeur, zoals menigeen denkt, daaronder een oud-voorzitter van NOVEX. Zie in het arrest rechtsoverweging 4.2: De executeur aan wie, zoals hier het geval is, het bezit van de goederen van de nalatenschap is toegekend en die is aangesteld tot beredderaar van de boedel, is bevoegd met uitsluiting van anderen het beheer over de goederen van de nalatenschap te voeren. Op grond van deze bevoegdheid mag hij het beheer naar eigen inzicht voeren en de keuzes maken die hem ten behoeve van dat beheer geraden voorkomen, zij het dat hij daarbij de zorg van een goed executeur moet betrachten. Hij is bevoegd om goederen van de nalatenschap te verkopen ten behoeve van de afwikkeling van de nalatenschap, bijvoorbeeld teneinde een schuld uit een legaat of een (andere) schuld van de nalatenschap te voldoen. [↩]
3. Krantenberichten uit die periode[↩]
4. Hier is geen officiële advocaat voor nodig, dus die kosten hoeven niet per se te worden gemaakt. Maar het is niet eenvoudig zelf met de nodige afstand naar de kwestie te kijken en te zoeken naar wat een rechter als fouten kan zien. [↩]
5. Niet doe-het-zelf met zogenaamde ‘gratis’ tools, maar met speciaal voor dit doel ontwikkelde platformen die draaien op servers in Nederland. Informatie in nalatenschapsdossiers is veel te gevoelig om over te laten aan Google, Microsoft, WeTransfer & Co. Net als alle documenten uitgewisseld via Zivver en persoonlijke data via DigiD, maar dit geheel terzijde.[↩]
6. W. D. Kolkman, Schulden der nalatenschap (diss), promotor prof. mr. (notarieel recht) Verstappen, Universiteit Groningen, niet open access beschikbaar. [↩]
7. Deeltijdprofessor Successierecht Schols en bijzonder hoogleraar Perrick (leerstoel gefinancierd door Stichting ter bevordering der Notariële Wetenschap) wijzen er daarnaast nog graag op dat kinderen recht hebben op de legitieme portie. Als legitimarissen het niet eens zijn met de instelling van een bewind in het testament, kunnen ze de erfenis toch verwerpen en een beroep doen op de legitieme portie. Aldus Perrick en Schols, bij wijze van rechtsbescherming. Maar dan geven erfgenamen hun eigendomsrechten uit erfopvolging op. De notaris en notarieel geleerde spreekt in dit geval verhullend over ‘uitboedelen‘. Alsof het om een fietsreparatie gaat. Geen enkele serieuze rechtswetenschapper Nederlands recht ziet in het opgeven van volle eigendomsrechten in ruil voor een geldvordering met een flink lagere waarde, een vorm van rechtsbescherming. Het denken van Schols en Perrick op dit punt legt op beschamende wijze lacunes bloot ter zake van het leerstuk rechtsbescherming. [↩]
8. Bijv. Gerechtshof ‘s-Hertogenbosch 16-04-2020, ECLI:NL:GHSHE:2020:1343, rov. 3.7.4 en Hof ‘s-Hertogenbosch 25 maart 2025, ECLI:NL:GHSHE:2025:818 rov. 6.7.10; conclusie plv. PG Wissink, 9 juni 2023, ECLI:NL:PHR:2023:691, onder 2.12. [↩]
9. Bij private certificering zijn veel organisaties betrokken. De zogenaamde ‘Conformiteit beoordelende instanties’ (CBI’s) onderzoeken of producten en diensten voldoen aan de wettelijke eisen voor veiligheid en kwaliteit. Zij moeten deskundig, onpartijdig en onafhankelijk zijn. De Raad voor Accreditatie (RvA) accrediteert de CBI’s: zij krijgen dan het vertrouwen van de overheid dat zij hun werkzaamheden uitvoeren volgens de eisen van de wet. Schemabeheerders ontwikkelen en beheren schema’s voor certificatie, inspectie en keurmerken. Alle organisaties in een stelsel zijn samen verantwoordelijk voor functioneren en verbeteren van dat stelsel. [↩]
10. Waarbij het maar zo kan zijn dat de klusser als zzper beter is in de adminstratie dan een notaris en de baliemedewerkster veel beter kan organiseren dan de advocaat.[↩]
11. Website het erfrechtkantoor. [↩]
12. Lustrumcampagne zoals beschreven op website marketingbureau. [↩]
13. BerntsenMulder. [↩]
14. Mr. M.A. de Hek, Uurtarief van € 80 voor ongereguleerde belangenbehartiger: een redelijk tarief?, Tijdschrift voor Vergoeding Personenschade, Aflevering 2, 2024. [↩]
15. Merkwaardig dat Consumentenbond, Kassa of Radar hier nog nooit aandacht aan hebben besteed… [↩]
16. Zie Bestuursreglement NOVEX, art. 2. Het is voor leden niet verplicht gesteld zich voor risico’s op dit gebied verzekeren, lijkt uit de webpagina Ledenvoordeel, onder ‘Beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor de (levens)executeur en vereffenaar tegen een aantrekkelijke premie’. [↩]
17. Daarmee is niet gezegd dat daartoe voor de docenten individueel of als bedrijf een verplichting bestaat. Maar onderwijzen in financiële dienstverlening zonder zelf aan de basiseisen te voldoen die in het algemene vergunningstelsel verplicht worden gesteld, geeft geen sterke indruk.[↩]
18. Jose Mast, Stoomcursus Erfrecht, 7 tips bij nalaten van Freek Schols, Tijdschrift Plus juni 2024. Update: het artikel is bijgewerkt na publicatie van dit artikel. [↩]
19. Drie professoren die door NOVEX als ‘universitaire topdocenten’ worden omschreven, zijn universitair geschoold in het oude erfrecht en hebben nauwelijks praktijkervaring in het nieuwe erfrecht. Twee zijn ook belastingkundige en hebben zich gespecialiseerd op advisering in belastingbesparing. Ze hebben volgens de eigen cv’s geen opleiding in financieel management. [↩]
20. Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren, 03-02-2014 | Wijzigingsbesluit, 11 oktober 2021 | actuele tekst Besluit [↩]
21. Mededelingen gedaan op jaarvergaderingen 2023 (certificering werkt niet) en 2024 (we weten niets van onze leden), vastgehouden in notulen die alle leden hebben.[↩]
22. zie dit interview [↩]
23. Website familie-erfrecht.nl, Bernard Schols schittert. [↩]
24. Link naar podcast ‘Bernard Schols schittert’ luister vanaf 00:11:31, de vraag “en die NOVEX, waar jij ook mede de oprichter van bent, dat is de beroepsorganisatie van executeurs en vereffenaars, heeft die uiteindelijk een kwaliteitsslag gebracht?” “Zonder meer, zonder meer” (prof. Bernard Schols) en de vraag “merken we dat als gebruikers?” erfrechtadvocaat Joost Diks: “NOVEX is echt een kwaliteitskeurmerk in de markt (…) de rechterlijke macht kijkt daar ook naar,(…) die willen dè professional benoemen, iemand die verstand van zaken heeft”. Deze voorspiegeling van zaken door de huidige bestuursvoorzitter staat in schril contrast met de werkelijkheid, zoals bleek op de ledenvergadering 2024, waar eerlijk werd opgemerkt dat het bestuur eigenlijk niets van haar leden weet.[↩]
25. In een bericht over het 15-jarig bestaan op de website schrijft het bestuur[↩]
26. In bovengenoemd interview door Inge Diepman: “het is een vak en het mag ook best wat kosten.” Schols schreef twee populaire boeken, samen met journalist Heidi Klijsen, die sinds 2016 eindredacteur is bij de Consumentengids van de Consumentenbond. [↩]
27. Mededeling op jaarvergadering NOVEX.[↩]
28. We vonden een kort kritisch citaat, van de altijd autonoom denkende en handelende emeritus hoogleraar Van Mourik, in de Geldgids (2021): “Veel executeurs zijn erg eigenwijs en vertonen dictatoriale trekjes”. Update december 2024: zie het nieuwe artikel: ‘Elegante nonsens over executeur erfrecht in Geldgids van Consumentbond‘. [↩]
29. PM – Europees Hof van Justitie bepaalde in het kader van de EU Dienstenrichtlijn dat een advocaat als executeur niet het tarief van een advocaat mag vragen – uitzoeken. “Dienste, die “jedermann” leisten kann, sind jedoch durch die allgemeine Vergütung nach § 2221 BGB abgegolten, was dazu führt, dass bspw. ein Rechtsanwalt für den Schriftwechsel, den er als Testamentsvollstrecker führt, keine Schreibauslagen entsprechend dem RVG verlangen kann. – “§ 2221 BGB: Der Testamentsvollstrecker kann für die Führung seines Amts eine angemessene Vergütung verlangen, sofern nicht der Erblasser ein anderes bestimmt hat.” Hulp lezers gevraagd. [↩]
30. Personen en organisaties die actief op de consumentenmarkt zakelijke dienstverlening aanbieden als testamentair executeur en bewindvoerder; aan testateurs, erfgenamen of personen die bij testament als executeur zijn benoemd maar leek zijn, zijn binnen de werkingssfeer van de Wft te brengen. [↩]
31. Vergelijk Rb. Midden-Nederland 11 oktober 2023, ECLI:NL:RBMNE:2023:5399, ECLI:NL:RBMNE:2023:5400 en ECLI:NL:RBMNE:2023:5401 [↩]
32. 2025: Artikel 3 Regeling beloning curatoren, bewindvoerders en mentoren
    2024: Artikel 3 Regeling beloning curatoren, bewindvoerders en mentoren 01-01-2024. [↩]
33. Wat is een Stichting Certificering Executeurs? [↩]
34. Velex – wie we zijn [↩]
35. Te hopen is dat het programmaonderdeel ‘uiterste wil’ niet bedoelt te zeggen ‘uiterste wilsbeschikking’. Veel mensen die onder het oude recht zijn opgeleid en er jaren mee hebben gewerkt, haspelen de termen uiterste wil en uiterste wilsbeschikking door elkaar, zonder zich ervan bewust te zijn.
    ► zie artikel: Uiterste wilsbeschikking en uiterste wil, wat is het verschil? [↩]
36. Toelichting – Vereffening is een bijzondere en gereglementeerde manier voor de afwikkeling van een erfenis die geldt als een of meer erfgenamen beneficiair hebben aanvaard, of als er meer schulden dan baten zijn. Anders dan bij het normale werk van een executeur of testamentair bewindvoerder, gebeurt vereffening onder toezicht van de rechter. [↩]
37. Update 20 september: er duikt een opleiding op die over beheer van vermogen van minderjarigen gaat, door hun wettelijk vertegenwoordiger of door curatoren: De financiële positie van minderjarigen in het recht: ‘het kind van de rekening’? Dit minderjarigenbewind staat onder toezicht van de rechter – in tegenstelling tot nalatenschapsbeheer op grond van het erfrecht, daar is het ‘Wild-West’. [↩]
38. website NOVEX [↩]
39. “Op de beursvloer? Ik heb de opdracht aan de bank gegeven en zij zeiden dat ze het gingen regelen. Dit heeft niets met de beursvloer te maken.” – dat was het eerste antwoord. [↩]
40. Zie het bericht: Het lidmaatschap van NOVEX per 2025 [↩]
41. Zie bericht Aanmeldprocedure voor lidmaatschapsgesprek [↩]
42. De volgende gedragsregels zouden ook minstens moeten gelden: verklaring van goed gedrag, verklaring over de financiële gezondheid van de volmachtnemer, alleen volmachtnemer uit een levenstestament te zijn als door volmachtgever een deugdelijke boedelbeschrijving is opgemaakt; een beheersprofiel is bestemd, het levenstestament voorziet in een onafhankelijke toezichthouder en volmachtgever en toezichthouder niet beide lid zijn van dezelfde beroepsvereniging. Aanvullingen, tips welkom. [↩]
43. Website Tangram nalatenschapscoaching: “Met ingang van 1 januari 2023 ben ik (vooralsnog naast mijn klussenbedrijf) deze nieuwe weg ingeslagen (…) met als uitgangspunt dat al die zaken zoveel mogelijk zullen verlopen zoals u dat zelf voor ogen heeft en er voor uzelf en/of uw nabestaanden geen onwenselijke situaties ontstaan. Vandaar mijn motto: “Wens en uitvoering in balans“.” Wij vinden overigens een goed idee van dit NOVEX-lid, om bij leven een ‘Persoonlijk Levensdossier’ samen te stellen.[↩]
44. Liesbeth, Sandra en Marion: “Boedelafwikkeling is een expertise binnen het familierecht” [↩]
45. Citaat uit de mond van deze dame: “Dit was voornamelijk voor vermogende 50-plussers, waarmee (…) een vertrouwensband werd opgebouwd.” Jachtbuit en jachtpatroon zijn dus vaak al ouder dan wat men bij NOVEX leert en daar als gedragscodex moet onderschrijven. [↩]
46. ‘nalatenschapscoach’ [↩]
47. een van de weinige leden overigens, die volgens ons onderzoek over een AFM-vergunning beschikt. [↩]
48. De beroepsaanduiding ‘jurist’ is niet beschermd in Nederland, dus naar de letter van de wet doet dit NOVEX-lid niets fout. Naar onze mening zou het begrip jurist hier echter beter niet gebruikt kunnen worden, het schept onjuiste verwachtingen. [↩]
49. Marketingconcept ‘Leden aan het woord’ – Website marketingbureau [↩]
50. “Ook kregen ze door de vertrouwensrelatie die ze met klanten opbouwen steeds vaker de vraag of ze ook als executeur willen optreden. (…) “We zijn geen specialisten, maar als generalisten weten we genoeg van de juridische en fiscale kanten om klanten goed te begeleiden. “[↩]
51. Initiatiefgroep met toenmalige functies:
    ° Oscar A Balkenende, directeur Obelisk boedelbeheer, presentator televisieprogramma ‘De Nalatenschap’ (MAX, SBS6),
    ° mr. M. van Dijk
    ° mr. J.D.H. van Ewijk, estate planner, ontwikkelaar software voor modelaktes
    ° mr. Tea J. Mellema-Kranenburg, notaris, universitair hoofddocent. Later hoogleraar Universiteit Leiden – met genuanceerd standpunt over bevoegdheden die rechtsgeldig bij testament kunnen worden toegekend aan de bewindvoerder, en de handelingen die op basis van zulke bepalingen rechtsgeldig kunnen worden uitgevoerd.
    ° mr. J. Nijenhuis-Wildervanck,
    ° mr. W.H.B.M. Rooswinkel, (in 2010 vervangen door bijzonder hoogleraar Stubbé op leerstoel bekostigd door Stichting ter bevordering der Notariële Wetenschap)
    ° mr. dr. Bernard M.E.M. Schols
    Zie: https://www.novex-executeur.nl/novex-bestaat-10-jaar/ en Notaris magazine mei 2010, p. 1 NOVEX – Nederlandse organisatie voor executeurs [↩]
52. Schols legde met deze onhandige sterrenclassificatie overigens slecht uit aan alle oud-recht notarissen, dat de executeur naar nieuw erfrecht niet langer bij testament aangekleed moet worden om extra bevoegdheden te krijgen, zoals onder het toen nog geldende recht, maar deze bevoegdheden standaard volgens de nieuwe wet zal hebben. Als verandering tegenover het geldende recht zal onder de nieuwe wet bij testament de beheersjas kunnen worden uitgetrokken. Over de wettelijke beheersjas kan naar nieuw (huidig) recht echter niet nog een testamentaire Luitenant-Generaalsmantel worden aangetrokken. Onder de nu huidige wet kunnen de wettelijke bevoegdheden van de wettelijke beheersexecuteur bij testament niet worden uitgebreid. Wel kunnen er lasten worden opgelegd, of kan een bewind worden ingesteld en kan de beheersexecuteur ook de functie van bewindvoerder worden toegewezen. [↩]
53. Zie b.v. Notaris magazine mei 2010, p. 1 NOVEX – Nederlandse organisatie voor executeurs. [↩]
54. In een rechtszaak over beroepsfouten door een belastingadviseur gaat een rechtscollege in de regel niet louter af op stukken geschreven door belastingkundigen. [↩]
55. Kamerstukken Tweede Kamer, 1962-1963, 3771, nr. 6, p. 4 en 5. [↩]
56. Zie conclusie AG Langemeier voor het executeursarrest 2008 [↩]
57. In 2023 wees de plv. PG bij het Parket van de Hoge Raad in een conclusie op het bestaan van een ‘heersende leer’ onder verwijzing naar een tijdschriftartikel uit 2013, geschreven door een willekeurige kandidaat-notaris zonder academische aanstelling of achtergrond, niet gepromoveerd.(Maasland, ’10 jaar nieuw erfrecht en de executeur-afwikkelingsbewindvoerder’, TE 2013/6. ) Met respect voor de persoon: het gaat om de mening van een gewone beroepsman en daaraan kan in rechtsvormend opzicht geen bijzondere waarde worden toegekend.((Vergelijk M.V.R. Snel, J.B.M. Vranken, Het begrip ‘heersende leer’ in het privaatrecht. Een korte verkenning, Ars Aequi, sept. 2028. [↩]
58. Podcast-interview met Inge Diepmann, mei 2024, ‘Bernard Schols schittert’.[↩]
59. De huidige wet erfrecht kwam na vijftig jaar discussie met het notariaat tot stand. De beide notariële broederschappen schreven ongevraagd rapporten, pre-adviezen en een eigen wetsontwerp. Bij iedere wijziging in het wetsontwerp waarmee tegemoet werd gekomen aan de notariële eisen, kwam er nieuw commentaar. In de nieuwe wet erfrecht is rekening gehouden met de wens van het notariaat om méér bevoegdheden aan de executeur te geven dan onder het oude recht het geval was. Dat is op vier manieren gebeurd. Aan de executeur is een wettelijk recht van beheer gegeven en het recht (en de plicht) bepaalde schulden te voldoen en daarbij de erfgenamen privatief te vertegenwoordigen. Ook kreeg de executeur het recht goederen uit de nalatenschap te verkopen als dat nodig is om de art. 4:7 BW schulden te voldoen die direct opeisbaar zijn. Bij het bewind is een nieuwe vorm geïntroduceerd, het bewind in een gemeenschappelijk belang, in de wandeling ‘afwikkelingsbewind‘ genoemd. Zie Kamerstukken II uit de jaren 1960, waar dit door de minister werd opgemerkt – aan de behoefte wordt tegemoet gekomen met het zogenaamde afwikkelingsbewind. Dossiernr. 3771, volgnr. 8, p. 65 e.v.). En ook in zittingsjaar 1999-2000, Kamerstuk 26 822 nr. 3, AFDELING 4.4.6 – EXECUTEURS. [↩]
60. Denkmodel, zie Schols bijv. pag. 538 dissertatie, maar ook WPNR 2004/6571 en 6572. [↩]
61. Zie Gedragscode voor NOVEX leden, art. 2 en 3 . Update februari 2025 – het NOVEX bestuur heeft de tekst gewijzigd. [↩]
62. Zie ook annotatie prof. André Nuytinck bij HR 21-11-2008. [↩]
63. De stellige woordkeus en de algemeen gehouden formulering in de dissertatie voeren tot de gedachte dat Schols zich er niet van bewust was dat conversie in het Nederlands recht, zaak is van de rechter, die van geval tot geval heeft te beoordelen of conversie in rechtsgeldigheid onredelijk is te achten voor partijen die niet bij de rechtshandeling waren betrokken. Zo schrijft art. 3:42 BW de rechter verplichtend voor. Een tweede – an sich verwerpelijke – gedachte, dat hij op dat moment zozeer prediker van het eigen gedachte-experiment is geworden, dat wetenschappelijke onafhankelijkheid kort uit het oog werd verloren. [↩]
64. Wordt nietigheid van een testamentaire bepaling ook door de rechter aangenomen en acht de rechter conversie van de nietige rechtshandeling in een rechtsgeldige onder de gegeven omstandigheden niet mogelijk, zijn verdelingshandelingen onbevoegd genomen. Dan kunnen in theorie door de executeur gesloten overeenkomsten als verkoop van onroerend goed om de boedel verdeelklaar te maken terug worden gedraaid – buiten het geval van onbekende of niet-reagerende erfgenamen. De professoren Huijgen en Stollenwerck waarschuwden daarvoor in artikelen uit 2004.
    ► zie: Verdeling door executeur-bewindvoerder? Artikel prof. Huijgen en latere ontwikkelingen [↩]
65. De ‘feitenrechter’ stelt de van belang zijnde feiten vast en de Hoge Raad gaat in cassatie uit van de feiten zoals die blijken uit de uitspraak van de feitenrechter. [↩]
66. NOVEX roept overal: onze executeurs zijn goed geschoold, maar de NOVEX-executeur is gebonden aan een gedragscodex die tot buitenwettelijk handelen kan voeren. Een beroepsaansprakelijkheidsverzekering hoeft misschien niet uit te betalen bij vermijdbare fouten of een doelbewust buiten de paden van het geldend recht lopen. De belofte dat leken na één dag cursus voldoende kennis van het erfrecht verkrijgen om valkuilen te herkennen en een gesprekspartner te zijn bij advisering, zou direct moeten worden ingetrokken. Wellicht kan een verzekeraar beroepsaansprakelijkheid daarmee zwaaien en sneller concluderen tot vermijdbare fouten. [↩]
67. Besluit kwaliteitseisen curatoren, beschermingsbewindvoerders en mentoren. [↩]
68. Dat zou ook kunnen liggen aan de slechte zoekfunctie op de AFM website, maar er zijn verschillende zoekwoorden gebruikt en honderden zoekresultaten nagelopen. [↩]
69. Wanneer bepaald gedrag van bestuur(sleden) en bestuursvoorzitter naast regels en jurisprudentie over oneerlijke handelspraktijken en misleidende activiteiten zou moeten worden gelegd, is het zelfs niet onvoorstelbaar dat een geschillencommissie of rechter tot ongeoorloofdheid zou kunnen besluiten. [↩]
70. Maar bij NOVEX kon tot voor kort iedere burger zich laten certificeren die drie keer betrokken was bij de afwikkeling van een erfenis, na het volgen van drie-en-een-halve dag scholing in erfrecht, ‘executele’ en vereffening, gegeven door mensen die universitair zijn geschoold in vakken die voor uitoefening van het vak van notaris nodig zijn en in belastingkunde, en ervaring hebben als kandidaat-notaris onder het oude erfrecht. NOVEX maakt reclame voor deze mensen als zijnde vakkundig en betrouwbaar, zonder iets van hun leden te weten.[↩]
71. Graag horen we de reacties op deze vragen van lezers… [↩]
72. Het ‘kan’, feitelijk, maar het is niet rechtsgeldig, dergelijke bepalingen zijn in beginsel nietig, erfgenamen en andere belanghebbenden kunnen daar een beroep op doen. [↩]
73. Met uitzondering van aan de executeur opgedragen lasten, uitvaartwensen, … [↩]
74. Gedragscode NOVEX, art. 3. [↩]
75. Heldere verklaring wetgever is o.m. te vinden in Kamerstukken II 1999-2000, 26 822 nr. 3, § 4.4.6 en [↩]
76. Er zijn zo nu en dan wel lagere rechters die overwegen dat een verdelingsaanwijzing rechtsgeldig moet worden geacht omdat in de literatuur wordt aangenomen dat art. 4:171 BW daartoe de mogelijkheid zou bieden, maar dat houden we vooralsnog voor kennelijke misslagen. Er is geen vonnis of arrest bekend waarbij de voor conversie vereiste onredelijkheidstoets van art. 3:42 BW is uitgevoerd. [↩]
77. Argumenten staan o.m. in de dissertatie van Schols en de kritiek van Huijgen, elders op deze website samengevat. [↩]
78. Zeg voor de zekerheid ook de ‘quasi-overeenkomst’ van opdracht op die volgens Schols aan de verhouding erflater-executeur ten grondslag ligt, op basis waarvan NOVEX-leden lijken te werken, of wijzig de opdracht. Dat is mogelijk omdat erfgenamen opvolgend partij bij de overeenkomst zijn. [↩]
79. De ervaring leert dat de notaris-executeur-afwikkelingsbewindvoerder kan treuzelen met inschrijving van de verklaring van erfrecht in de openbare registers, of het overzetten op naam van de erven van bankrekeningen en effectenportefeuilles. De verklaring van executele, met alleen de benoeming van de executeur/afwikkelingsbewindvoerder, wordt wel ingeschreven of doorgegeven, inclusief de (mogelijk nietige) bevoegdheid zelfstandig te verdelen. Zo wordt in de praktijk de theoretische ‘overgangsfase’ met dual-ownership tussen executeur en erfgenamen uit de dissertatie van Schols nagebootst. De eigendomsoverdracht wordt pas met de akte van verdeling ingeschreven, waardoor de fase van het bestaan van de erfgemeenschap niet is afgebeeld in de registers. [↩]
80. Website Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) – Bedrijfsmatig huisdieren houden. [↩]
81. Per e-mail aan ‘post’ voor de apenstaart en naam van deze website erna, met punt nl. Inhoud van deze website komt tot stand op vrijwillige basis en in de vrije tijd. Reken niet op persoonlijke beantwoording van e-mails, en dat een antwoord geruime tijd kan duren (weken tot maanden, afhankelijk van de capaciteit). Op individuele vragen kan niet worden ingegaan. Berichten worden wel gelezen en er wordt zoveel mogelijk geprobeerd de inhoud in een artikel te verwerken, of een nieuw artikel op te zetten. Persoonsgegevens en persoonlijke, of op een persoon of familie herleidbare, informatie, worden niet gepubliceerd. [↩]

____________________________________________