De functie van afwikkelingsbewindvoerder vindt je niet in de wet. Het is een fictieve rechtsfiguur bedacht binnen het notariaat om een soepele afwikkeling van nalatenschappen in het gemeenschappelijk belang van de erfgenamen mogelijk te maken. De rechtsfiguur is bedacht vanuit de denkwereld van een erflater, niet van de erfgenamen. Over het hoofd is gezien, dat de eiegndomsrechten van erfgenamen niet eenvoudigweg in een testament terzijde kunnen worden geschoven. Het is een grondrecht waarop alleen een wetgever inperkingen mag maken in het algemeen belang.
De testamentaire modelregeling ‘driesterren executeur’ kent een elementaire erfrechtelijke zwakte: het is naar geldend Nederlands recht geen uiterste wilsbeschikking en daarom nietig. Prof. mr. Bernard Schols stelt dat de ‘in eerste instantie’ nietige bepaling door conversie alsnog rechtsgeldigheid zou kunnen verkrijgen, maar ook dan bestaat geen goederenrechtelijke werking.
Het begrip afwikkelingsbewind wordt veel gebruikt in Nederlandse testamenten en tijdschriftartikelen maar staat niet in de wet. Er is ook geen bestendige hogere rechtspraak. Een beknopt overzicht van de juridische en feitelijke situatie.
In 2004 publiceerde hoogleraar notarieel recht Pim Huijgen twee artikelen met juridisch goed gefundeerde kritiek op het door notaris Bernard Schols gepresenteerde testament model voor een almachtige afwikkelingsbewindvoerder. De argumenten zijn naar de achtergrond gedreven maar hebben nog steeds gelding. Update februari 2025: het weerwoord van Schols blijkt niet valide.
Je leest vaak dat bij testament iemand kan worden benoemd die na overlijden de nalatenschap zelfstandig mag afwikkelen en verdelen: de executeur-afwikkelingsbewindvoerder of driesterren executeur. De wet erfrecht geeft een bewindvoerder bijzondere bevoegdheden om zorg te dragen voor de verdeling, maar zelfstandig verdelen hoort daar niet bij. Hoe zit het?
Het Belgische Hof van Beroep Antwerpen gaf een erfgenaam gelijk die zich verweerde tegen een beperking op zijn eigendomsrecht, voortspruitend uit een testamentaire last in een uiterste wil. Op principiële gronden
Notaris en nalatenschapsplanner gebruiken modelregelingen voor een zogenaamde ”executeur-afwikkelingsbewindvoerder’ en ‘driesterrenexecuteur’. Anders dan vaak gesuggereerd, steunen niet alle constructies op het geldend recht. Bepalingen die opdracht geven de nalatenschap (erfenis) te verdelen kunnen bij overlijden om verschillende redenen nietig blijken te zijn.
Je leest het veel in voorlichting over de executeur uit het erfrecht: een beheersexecuteur mag de erfenis zelfstandig verdelen als hij bij testament is bekleed met een afwikkelingsbewind. Dat is in z’n algemeenheid onjuist.
De Nederlandse executeur-afwikkelingsbewindvoerder is een constructie zonder wettelijke grondslag, gebruikt in het notariaat en de financieel zakelijke dienstverlening. Estate planner Bernard Schols behandelde een model in zijn promotie onderzoek, en baseerde dat op de Duitse Testamentsvollstrecker. Een juridische analyse in dit artikel laat zien dat de rechtsvergelijking die Schols uitvoerde op essentiële punten mank gaat.
Dit artikel belicht de eigendomsbescherming van erfgenamen als Europees grondrecht, in samenhang met de driesterrenexecuteur, executeur-afwikkelingsbewindvoerder of turbo-executeur naar testamentaire modellen van de KNB en ScholsBurgerhartSchols.
Wat is een afwikkelingsbewind en wat mag een beheersexecuteur? Mag een executeur-afwikkelingsbewindvoerder de erfenis verdelen? Nee, dat mogen alleen de erfgenamen samen, of de rechter. Maar het notariaat heeft overwegend een andere mening. Wat zeggen de wet, wetsgeschiedenis en jurisprudentie?
Erfenis mee-eters is de nietsverhullende spotnaam die we bedachten voor mensen en beroepsgroepen die inkomsten genereren uit de nalatenschap van anderen Een bekende is de executeur-afwikkelingsbewindvoerder die werkt op basis van testamentaire bepalingen die de bedoeling …
