Veel mensen denken na over wie namens hen mogen handelen als zij dat zelf niet meer kunnen. In een levenstestament kunt u hiervoor regelingen treffen. Op dat moment komt ook de vraag op tafel vanaf welk moment er namens u gehandeld kan worden. In de praktijk blijkt dit soms een lastig punt.
Vanaf welk moment kan de gemachtigde handelen?
In de meeste gevallen bevat een levenstestament een algemene volmacht. Dit betekent dat u een gemachtigde aanwijst en dat die gemachtigde namens u mag optreden. Denk bijvoorbeeld aan het regelen van uw bankzaken door deze gemachtigde. De vraag die ik hier aan de orde stel is: vanaf welk moment mag de gemachtigde namens u in actie komen?
De voorwaarde van wilsonbekwaamheid
U stelt uw levenstestament op wanneer u nog wilsbekwaam bent, voor de situatie dat u dit niet meer bent. Een logische gedachte is dan dat de gemachtigde namens u mag optreden zodra u wilsonbekwaam bent geworden. Dit kunt u in uw levenstestament vastleggen als voorwaarde. Stel dat een vader zijn dochter benoemt tot gemachtigde in zijn levenstestament, onder de voorwaarde dat hij wilsonbekwaam is geworden. Deze logische gedachtegang kan echter problemen opleveren in de praktijk. Want als de dochter meent dat de situatie is gekomen dat zij namens haar vader moet gaan handelen, moet zij aantonen dat ze mag optreden namens haar vader. Dit kan met het levenstestament, maar daarin zien de partijen waarmee dochter wil handelen de voorwaarde staan. De dochter is alleen bevoegd als de vader wilsonbekwaam is. Maar hoe weet of controleert de ander, zoals de bank, of aan deze voorwaarde is voldaan?
Een direct ingaande volmacht of een artsenverklaring?
Er zijn meerdere mogelijkheden. De ene oplossing is een direct ingaande volmacht, in het vertrouwen dat de gemachtigde alleen in actie komt als het nodig is. Tussen echtgenoten is dit een gangbare bepaling, net als in de verhouding ouders-kinderen. Maar misschien zijn de kinderen nog te jong om dit onderwerp met ze bespreken. Of de afstand tot de gemachtigde is wat groter, bijvoorbeeld de verhouding oom-nicht. Soms heeft iemand het gevoel ‘de sleutels al uit handen te geven’, terwijl dat nu nog niet nodig is.
Het alternatief is dat de voorwaarde objectief wordt gemaakt. Bijvoorbeeld doordat een arts verklaart dat er sprake is van wilsonbekwaamheid. De gemachtigde kan dan alleen in actie komen na deze verklaring, zodat hij aan derden kan laten zien dat aan de voorwaarde is voldaan. Deze verklarende arts mag overigens niet de eigen huisarts zijn.
Consequenties van een artsenverklaring
Een artsenverklaring heeft weer eigen haken en ogen. Deze verklaring moet worden geregeld voordat de gemachtigde mag handelen. Dit kan knellend zijn als er dringende zaken zijn. Verder is de vraag naar wilsonbekwaamheid vaak niet eenvoudig met ja of nee te beantwoorden en hangt het van de situatie af. Iemand kan goede en slechte dagen hebben of iemand kan goed in staat zijn te beseffen hoe de eigen zorg moet worden geregeld maar niet meer hoe de gecomliceerde effectenportefeuile moet worden beheerd. De arts die op een goede dag langskomt, zal zich afvragen wat het probleem is. Ook is goed voor te stellen dat een medische keuring als belastend en onnodig wordt ervaren.
Verder kan het zo zijn dat de volmachtgever nog niet wilsonbekwaam is, maar het wel prettig vindt als de gemachtigde taken gaat overnemen. Bij een volmacht met een voorwaarde van wilsonbekwaamheid, moet hiervoor dan iets worden geregeld. Bij een direct ingaande volmacht zijn deze consequenties er niet, maar zoals hierboven vermeld, kan dat een (te) grote stap zijn om te zetten.
Een bewind via de rechter
Aan de ene kant is het belangrijk om bij deze zaken stil te staan, want stel dat u wilsonbekwaam wordt. Het is echter ook mogelijk dat die situatie zich nooit zal voordoen. Het is een persoonlijke afweging hoe u dit ziet en wat u ermee doet. De levensfase waarin u zit, kan daarbij ook een rol spelen. De vuistregel is: hoe ouder u bent, hoe groter het thema zou moeten zijn. Het is dan ook van belang om hier periodiek over na te denken en te bekijken of de regelingen die u heeft getroffen nog goed passen.
Er is ook een middenweg mogelijk. U neemt in uw levenstestament geen algemene volmacht op, maar u sluit aan bij een bewind via de rechter. U geeft dan in uw levenstestament aan wie u graag als bewindvoerder wilt zien. De rechter neemt dit dan mee in zijn beslissing. Hij zal bovendien het bewind alleen uitspreken als het ook nodig is. Vervolgens houdt de rechter toezicht op het handelen van de bewindvoerder.
Voor een persoonlijk levenstestament is het vaak verstandig dat deze niet een algemene volmacht voor een persoon bevat. Het gaat erom dat u vaststelt wat het beste bij u past.
Meer lezen over het levenstestament? Zie het artikel “Antwoorden over het levenstestament”.