Iedereen mag zich erfrechtspecialist noemen, ook iedere advocaat of notaris

Navigatie door erfeniskwesties: de uitdaging om een betrouwbare adviseur te vinden

De omgang met een erfenis kan een emotioneel beladen en ingewikkeld proces zijn. Zowel voor mensen die de overgang van hun eigen nalatenschap willen regelen als voor mensen en organisaties die een erfenis ontvangen. Het komt maar weinig voor in een leven dat iemand een erfenis krijgt of onterfd is, dus niemand volgt vooraf een cursus of leest een handleiding. Het erven van onroerend goed en goederen gaat gepaard met een rij wetmatigheden die zelfs voor de meest nuchtere personen nogal overweldigend kunnen zijn.

1. Een groeiend probleem in Nederland is het vinden van een gekwalificeerd erfrechtspecialist

Waarom is dit zo lastig? Een belangrijke hindernis bij het vinden van een goede deskundige voor testamentadvisering of erfenisafwikkeling is het feit dat in Nederland iedereen zich erfrechtspecialist of erfrechtdeskundige kan noemen, ongeacht kwalificaties. Zelfs een advocaat mag schrijven dat hij erfrechtspecialist is, ook al is er nog nooit een erfeniszaak behandeld, of enige kennis over het erfrecht vergaard. Maar ook de kundige advocaat noemt zich zo.¹ En er zijn maar weinig notariskantoren met expertise in beheer en afwikkeling van een erfenisboedel. Maar het notariaat presenteert zich in allerlei tv-uitzendingen als dé specialist erfrecht.

Dit creëert een ondoorzichtige situatie voor nabestaanden die dringend behoefte hebben aan professionele begeleiding, waardoor het zoeken naar betrouwbare ondersteuning een echte uitdaging kan worden.

Mensen die bij zo’n ‘would-be’ specialist zijn beland, vragen zich af waarom er opeens schulden blijken te zijn die de specialist niet in het vizier had. Schulden van de nalatenschap zijn niet alleen de inkomstenbelasting van het vorige jaar, de eindafrekening van de energieleverancier of de huur. Door overlijden kunnen andere schulden ontstaan, bijvoorbeeld legaten die in een testament staan, de vordering uit legitieme portie, voorgaande tweetrapsmakingen waar geen administratie is bijgehouden, vorderingen van kinderen uit een eerdere wettelijke verdeling enz. Of ze zijn verrast dat oordelen van rechters zo ‘gek’ uitvallen. Onwetend van een hoofdregel uit het procesrecht dat een advocaat de juiste feiten en vorderingen moet voordragen bij de rechter. Want in Nederland heeft de rechter wettelijk een afwachtende positie, de rechter is in beginsel ‘lijdelijk’. Dat betekent dat de rechter afgaat op informatie die de advocaten van partijen aanleveren in stukken en op zittingen. En veel advocaten doen dat in erfrechtzaken niet goed:²

Zelf zie ik weleens een uitspraak in een eigen zaak voorbijkomen die aangehaald wordt in cursussen of artikelen maar waarvan je eigenlijk denkt dat als er een goede erfrechtadvocaat aan de andere kant was geweest, het misschien iets minder gunstig was uitgepakt. En dat geldt echt niet alleen voor mijn zaken.

Deze ervaring bestaat ook bij bijdragers aan deze website.

2. Doolhof van erfrechtspecialisten

Advocaat erfrecht, gecertificeerd executeur, erfrechtspecialist, testamentadviseur, register estate planner, jurist, NOVEX-certified Executor, Netwerk Notaris, RegisterExecuteur …

• notarieel jurist
• vFAS Erfrechtspecialist (hoofddocenten behartigen belangen notariaat en executeurs, zijn werkzaam bij hetzelfde advocatenkantoor)
• eigenaar (…) NalatenschapsPraktijk | nalatenschapscoach (ICR ADR gecertificeerd)
• erfrechtmeester
• Federatie Erfrecht Specialisten (met zelf uitgegeven, ongereguleerd certificaat)
• notariële diensten
• specialist estate planning / vermogensplanning
• gecertificeerd executeur, gecertificeerd vereffenaar, gecertificeerd levensexecuteur en toezichthouder
• gespecialiseerd in internationaal familie- en erfrecht
• gecertificeerd Juwelen, Sieraden & Horloge taxateur
• Erkend Financieel adviseur
• Certified Estate Settler
• Jurist boedelafwikkeling
• register notarisklerk

Een willekeurige rij aanduidingen die mensen toevoegen aan hun naam om klanten te werven, zonder dat duidelijk is of er objectief gezien een borg is voor kennis, ervaring of kwaliteit.

Lang niet iedereen weet dat begrippen als ‘jurist’ of ‘meester’ onbeschermd zijn en daar wordt regelmatig gebruik van gemaakt. Wel beschermd is gebruik van de titel ‘mr.’ en van de beroepsaanduidingen ‘advocaat’ en ‘notaris’. Maar een notaris mag gewoon de titel ‘mr.’ gebruiken, terwijl slechts een uitgeklede opleiding Nederlands recht is gevolgd. De notaris is wel de deskundige bij uitstek als het om het typische werk gaat van de notaris als ‘publiek ambt’. Maar voor het aanbieden van zakelijke dienstverlening gelden andere regels, al valt ook dat onder het notarieel tuchtrecht.

Er worden allerlei begrippen en wervende teksten gebruikt met de bedoeling verwachtingen te wekken dat het om een persoon of bedrijf gaat waar op grond van opleiding en ervaring voldoende kundigheid bestaat om te adviseren in erfrechtkwesties. In de werkomgeving van het erfrecht zijn professionals echter niet gereguleerd. Alle beroepsaanduidingen worden gegeven zonder formele accreditatie en er is geen onafhankelijk toezicht.

Dit kan leiden tot verwarring en wantrouwen bij mensen die begeleiding nodig hebben bij de afwikkeling van nalatenschappen; advies willen over fiscale gevolgen en wettelijke verplichtingen. Zo zijn er bijvoorbeeld veel advertenties van zelfbenoemde experts die oplossingen beloven voor complexe nalatenschapskwesties. Het gebrek aan standaardisatie en regulering betekent echter dat het serviceniveau en de expertise van specialist tot specialist enorm kan verschillen.

Voorbeeld wervende tekst die volledig uit de lucht gegrepen is:³

Erfrechtspecialisten zijn hoogopgeleide professionals met uitgebreide kennis van de wetten en regels met betrekking tot nalatenschappen. Ze begrijpen de nuances van testamenten, schenkingen, erfbelastingen en andere juridische instrumenten die relevant zijn voor nalatenschapsplanning.

De discrepantie tussen verwachtingen die beroepsaanduidingen en informatie rondom het erfrecht wekken, en daadwerkelijk aanwezige expertise, kan grote gevolgen hebben. U zoekt online hulp en ontdekt dat veel mensen zich als expert profileren. U schakelt er een in, maar krijgt na een eerste brief de indruk dat deze niet over de vereiste kennis beschikt om uw specifieke situatie te doorgronden. Dit verspilt niet alleen tijd en geld, maar kan ook tot kostbare fouten leiden:

• onnodige fiscale nadelen
• langdurige familieconflicten
• juridische procedures
• verkeerde verdeling van de erfenis
• extra kosten door herstelwerkzaamheden

3. Drie voorbeelden uit de praktijk

Neem het geval van Anna en Hans, die na het overlijden van hun vader zijn nalatenschap erfden. Moeder was vooroverleden maar de huwelijksgemeenschap bleek niet te zijn afgewikkeld. Ook was er toendertijd geen boedelbeschrijving gemaakt van het vermogen met de waarde op de dag van overlijden van moeder. Kinderen uit een eerder huwelijk van moeder kwamen met vorderingen en legden een testament op tafel. Anna en Hans raadpleegden een advocaat-erfrechtspecialist voor advies over de te volgen stappen. Vertrouwend op een veelbelovend eerste consult, verleenden ze he een opdracht, maar er kwamen na enige tijd twijfels op. Het leek erop alsof de adviseur onvoldoende kennis had van de verschillende terreinen die speelden, daaronder ook de belastingregels. En het testament bleek niet het laatst opgemaakte testament te zijn. De advocaat had dit niet nagekeken bij het Centraal Testament Register (CTR).

In een ander geval zocht Mark, die het kleine bedrijf erfde waar hij al jarenlang als manager werkte, advies bij een ‘hands-on’ register estate planner die een cursus erfrecht had gevolgd van een professor. De specialist moedigde hem aan het bedrijf voort te zetten zoals altijd en aan het begin van het volgende boekjaar de balans op te maken, letterlijk en figuurlijk. Dat leidde tot erfbelastingboetes en er bleken schulden te zijn waar hij geen benul van had. Door het bedrijf voort te zetten, gingen schuldeisers uit van zuivere aanvaarding en de termijn voor een verzoek de erfenis alsnog beneficiair te aanvaarden was verstreken. De adviseur had het bedrijf niet goed als ‘erfenis’ behandeld, maar meer als een praktisch probleem. Met een gedegen advies hadden de moeilijkheden kunnen worden vermeden of in ieder geval kunnen worden verzacht.

In een derde zaak, die herhaald voor de rechter kwam, was het ronduit belabberde werk van een erfrechtadviseur reden voor de rechter om buiten de gebaande paden van het procesrecht te gaan. Hij zag met juridische wijsheid dat de door gedaagde partij in de arm genomen gemachtigde het probleem was, niet (alleen) de meningsverschillen tussen partijen. De gemachtigde gaf verkeerde adviezen, wat een 90-jarige echtgenoot van een overleden erflaatster, tienduizenden euro’s kostte. De rechter had de moed hier iets van te zeggen, een ongebruikelijke, maar ons inziens moedige stap. In een van de overwegingen bij het vonnis zegt hij:⁴

In ieder geval adviseert gemachtigde de gedaagde verkeerd door hem te sterken in de gedachte dat hij tegenover eiseres geen verplichtingen heeft. Gedaagde zou er goed aan doen een advocaat te raadplegen in plaats van gemachtigde de zaak te laten afhandelen.

Deze scenario’s illustreren hoe het gebrek aan regulering en handhaving van bevoegdheden op dit gebied tot reële financiële tegenslag kan leiden en een onnodige belasting van de rechterlijke macht.

Daar komt bij dat de rechterlijke macht erfrechtzaken onderbrengt bij het familierecht, waar het werkelijk niets mee te maken heeft, en soms ook bij het verbintenissenrecht, waar het uit de aard der zaak ook niets mee te maken heeft. Erfopvolging is in Nederland bij wet geregeld met bepalingen van dwingend recht. Afwijken van de algemene regels is mogelijk door het maken van uiterste wilsbeschikkingen, wat een eenzijdige rechtshandeling is. In het erfrecht- en verbintenissenrecht is geregeld wat er gebeurt bij overlijden van een partij bij een verbintenis. Maar in het verbintenissenrecht is niet geregeld wat er moet gebeuren met een erfenis.

4. Op zoek naar een wasechte erfrechtspecialist – wat kunt u doen?

Om een echt bekwame erfrechtspecialist te vinden, zijn er verschillende aandachtspunten en zaken die kunnen worden gecontroleerd:

4.1 Controleer achtergrond en opleiding

• jurist is een onbeschermde titel, ‘advocaat’ en ‘mr.’ voor de naam zijn beschermd
• kijk naar specifieke opleidingen op het gebied van erfrecht
• veel opleidingen erfrecht worden gegeven door (oud-)notarissen, de kwaliteit daarvan is onvoldoende voor het voeren van zaken bij de rechter (daar weet een notaris niets van)
• zoek naar lidmaatschappen van erkende beroepsorganisaties
• vraag naar relevante certificeringen die onder officieel toezicht staan

Als het om executeurs gaat, zijn ze vaak aangesloten bij beroepsvereniging NOVEX, waarvan een zusterstichting certificaten afgaf. NOVEX-voorzitter Joost Diks zegt dat de vereniging garant staat voor een keurmerk. Terwijl het om een zelfbedacht certificaat blijkt te gaan, zonder dat de vereniging enig inzicht had in kennis en vaardigheden van de leden en er aan de leden geen eisen van vakbekwaamheid in vermogensbeheer worden gesteld.

► zie: Leden beroepsorganisatie voor executeurs NOVEX, vaak niet opgeleid in vermogensbeheer

4.2 Vraag naar praktijkervaring

• Hoeveel jaar ervaring is er specifiek met erfrecht?
• kunnen ze (geanonimiseerde) referenties of voorbeelden van vergelijkbare zaken delen?
• is er een specialisatie binnen het erfrecht?
• is er specifieke kennis in het erfrprocesrecht?
• is er kennis van andere vakgebieden die vaak spelen bij afwikkeling van een erfenis, zoals huwelijksvermogensrecht, bedrijfsovername, vermogensbeheer en successie- en erfbelasting?

4.3 Let op transparantie

• zijn de tarieven duidelijk?
• krijgt u heldere uitleg over het proces?
• is de adviseur bereid om uw vragen te beantwoorden?

4.4 Waarborgen voor kwaliteit

Benamingen en beroepen als erfrechtjurist of registerexecuteur zijn niet beschermd, maar er zijn wel enkele waarborgen voor kwaliteit:

• Alleen echte advocaten kunnen lid zijn van de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA)
• notarissen zijn lid van de Koninklijke Notariële Beroepsvereniging
• alleen belastingadviseurs met een universitaire opleiding kunnen lid worden van de Nederlandse Organisatie voor Belastingadviseurs (NOB)
• er zijn gespecialiseerde stichtingen en verenigingen, maar ze bieden niet allemaal een borg voor kwaliteit
• permanente educatie en bijscholing
• klacht- en tuchtrecht

De commerciële opleidingen in het erfrecht werden jarenlang gedomineerd door drie oud-notarissen opgeleid in het oude erfrecht, nu b2b-adviseurs estate-planning. De docenten legden een zware focus op belastingvermijding bij het opstellen van testamenten en bij een buitenwettelijke macht voor executeur en testamentair bewindvoerder bij de afwikkeling van erfenissen.

► zie: Hoe onafhankelijk en objectief kan prof. Bernard Schols zijn in onderwijs en wetenschappelijk werk?

Een commerciële opleiding erfrecht die is ondergebracht bij de Radboud Universiteit Nijmegen, werd decennia geleid door twee deeltijdhoogleraren estate-planning, tevens werkzaam bij grote accountancies, met eenzelfde focus.
Een hoofddocent is ingewisseld door een advocaat, tevens spilfiguur bij de grootste beroepsvereniging vooer executeurs. De andere hoofddocent werkt sinds enige tijd bij hetzelfde kantoor als de nieuwe hoofddocent en legt zich toe op de verdediging van notarissen in zaken die door cliënten aanhangig worden gemaakt. Het is te hopen dat mensen die deze opeiding kiezen, voldoende leren om de belangen van testateurs, erfgenamen, legitimarissen, legatarissen en schudeisers te behartigen.⁵

4.5 Praktische tips voor het selecteren van een adviseur erfrecht

1. vraag een vrijblijvend kennismakingsgesprek aan
2. bereid concrete vragen voor over je specifieke situatie
3. vraag naar de aanpak en werkwijze – een goede adviseur kan deze pas geven als de belangrijkste feiten bekend zijn
4. vraag naar een inschatting op onderdelen van uw zaak, en het waarom
5. let op communicatiestijl en bereikbaarheid
6. vergelijk verschillende specialisten

Een goede adviseur is niet per se de advocaat die veel zaken wint, maar de advocaat die een juiste inschatting kan maken van de kansen van een specifieke zaak

Het is dus essentieel om waakzaam te zijn. Neem de tijd om uw opties te onderzoeken wanneer u hulp zoekt. Een erfrechtspecialist die bekend is van de tv noemt zich jurist, terwijl er slechts enkele jaren studie waren.⁶ Men mag zich geen advocaat noemen als men dat niet is, en ook het voeren van de ‘mr.’ titel mag alleen na het met goed gevolg afleggen van een rechtenstudie (wo en hbo).

Overweeg aanbevelingen te vragen aan vertrouwde vrienden of familieleden. Vraag specifiek of het in hun zaak om erfrecht ging. Een arbeidsadvocaat kan geweldig zijn bij ontslag als werknemer, maar niet bij het ontslag van een executeur.⁷

Aarzel niet om vragen te stellen tijdens een eerste consult. Informeer naar kwalificaties, ervaring en specifieke zaken die ze hebben behandeld. Een gerenommeerde specialist zal u deze informatie graag verstrekken. Wees niet verbaasd als u de wedervraag krijgt: waarom bent u zo wantrouwig?

5. Websites en ChatGPT

Het lezen van websites of vragen stellen aan ChatGPT is een onbetrouwbare methode om een echte specialist te vinden, of betrouwbare informatie over het erfrecht te vinden.

► zie: Over ons | Erfrecht voor iedereen

Er is een artikel in voorbereiding over de technische werking van ChatGPT. Uit gesprekken met mensen uit de branche blijkt namelijk dat deze technologie nog helemaal niet geschikt is voor het ‘parsen’ van juridische informatie. En al helemaal niet als deze in het Nederlands is. Een machine kan wel technisch onderscheiden tussen ‘uiterste wil’ en ‘uiterste wilsbeschikking’, maar (nog) niet inhoudelijk. Een machine kan (nog) niet onderscheiden tussen een executor uit common law stelsels, en die uit het Nederlands recht. Een machine bootst vonnissen na om een passend antwoord te kunnen geven, maar het vonnis hoeft niet te bestaan.⁸ Dit geldt ook voor AI agenten in een beschermde juridische omgeving als die van juridische uitgeverijen. De uitspraak van marketeers dat deze agenten betrouwbare resultaten leveren, is volgens echte specialisten vooralsnog gewaagd.

6. Toekomstperspectief

De informatie op deze website wordt door steeds meer mensen gelezen, ook binnen advocatuur, notariaat, estate-planning en executeursbranche. Er gaan steeds meer stemmen op voor regulering van beroepen op het terrein van erfrecht. De rechterlijke macht wordt alert. De beroepsvereniging van het notariaat waarschuwde haar leden begin 2025 om niet te veel als partij-notaris voor de executeur op te treden. Een groep advocaten wil het fenomeen ‘ruzietestamenten’ aanpakken en daarover in overleg gaan met het notariaat.

Maar van enige normering is nog geen sprake en er zijn op regeringsniveau nog geen concrete plannen voor regulering. Tot die tijd blijft het belangrijk om zorgvuldig onderzoek te doen voordat je een specialist kiest. Het is raadzaam om:

• meerdere gesprekken te voeren
• referenties en kwalificaties na te trekken
• je niet onder druk te laten zetten
• te documenteren wat er besproken wordt

7. Kortom

Bij de afwikkeling van een erfenis komt meestal veel meer kijken dan men denkt. Is ondersteuning gewenst of nodig, kan de last worden verlicht door proactief te zijn bij het kiezen van een professional. Het is cruciaal om te beseffen dat de titel ‘erfrechtspecialist’ niet garant staat voor deskundigheid. Het vinden van een betrouwbare specialist erfrecht vraagt om zorgvuldig onderzoek en kritische beoordeling. Hoewel het ontbreken van titelbescherming het proces compliceert, zijn er voldoende manieren om de expertise en betrouwbaarheid van een specialist te verifiëren. Door de juiste vragen te stellen en alert te zijn op de genoemde aspecten, wordt de kans vergroot op het vinden van een bekwame adviseur die kan ondersteunen bij afwikkeling en verdeling van uw nalatenschap.

Het belangrijkste is om niet overhaast te werk te gaan en voldoende tijd te nemen voor het selectieproces. Een goede erfrechtspecialist kan immers het verschil maken tussen een soepele afwikkeling en langdurige problemen.

---

Erfrecht voor iedereen is interactief en hoort graag meer ervaringen. Hoe hebben lezers het aangepakt, wat was handig en wat niet? Er worden geen namen van adviseurs gepubliceerd, wel voorbeelden. Gebruik het contactformulier hieronder. Een bericht komt binnen bij de redactie. De inhoud wordt alleen gepubliceerd na schriftelijke toestemming. Meestal verwerken we ervaringen, tips, uitspraken, eigen inzichten en analyses en zelf uitgewerkte juridische argumenten in artikelen. Op deze manier kwamen veel artikelen tot stand. Met het artikel:
► Leden organisatie voor executeurs NOVEX vaak niet opgeleid in vermogensbeheer
hadden we een primeur. Andere artikelen ontstaan omdat we rond een onderwerp vragen kregen.

---

Andere artikelen erfrechtblog Lang leve de nalatenschap

Voetnoten | bronvermeldingen en commentaar

1. Er is een geval bekend van een advocaat die onkundig was in het erfrecht, maar na enkele vereffeningen een kantoor oprichtte onder de naam ‘Erfrechtspecialist’ en zich aansloot bij executeursvereniging NOVEX. Een rechter koos hem uit de ledenlijst, met instemming van alle erfgenamen, maar er bleek niet meer kennis te zijn dan enkele platitudes. Na een reeks zaken aangespannen door de erfgenamen, met een goede erfrechtadvocaat, leerde hij het klappen van de zweep. Ondertussen is hij deskundig, maar dat heeft erfgenamen tienduizenden euro’s gekost. [↩]
2. reactie op LinkedIn van erfrechtadvocaat. [↩]
3. vermoedelijk is de hele tekst door een AI-tool gegenereerd door BRbest.nl [↩]
4. Rechtbank Amsterdam, 04-12-2024, ECLI:NL:RBAMS:2024:7500. [↩]
5. Grotius Academie. Langjarig hoofddocenten waren Sonneveldt en Stollenwerck. Nu zijn het Stollenwerck en Knoppers. zie website. Het onderdeel: “wettelijke verdeling civielrechtelijk en OBV fiscaal” is een indicatie dat de OBV in het huidige testamentair erfrecht voor rechtsgeldig wordt gehouden, althans dat wordt aangemoedigd dit model in de praktijk te gebruiken. [↩]
6. Jurist is ook geen beschermde titel. [↩]
7. Een arbeidsrechtadvocaat die er een erfrechtzaak bij deed, vergat de juiste bewoordingen in zijn eis op te nemen. De rechter gaf de erfgenamen gelijk, maar kon hen niets in handen geven dat ‘uitvoerbaar bij voorraad’ was. Er moest een nieuwe procedure worden gestart. De advocaat vertelde de erfgenamen dat het een fout van de rechter was. Een erfgenaam stuurde het vonnis voor de zekerheid naar een echte specialist erfrecht (advocaat) … [↩]
8. Liet de advocaat haar werk doen door AI? ‘Het is heel genant’ We willen ook het artikel van RUben van Dijken over erfrecht en EVRM nalopen, we vonden twee lagere uitpraken die niets met het onderwerp te maken lijken te hebben. [↩]

____________________________________________