Tien veel geschreven zinnen over erfrecht die onzin zijn

Erfrecht is een ingewikkeld vakgebied maar kent heldere basisregels. Mensen uit de praktijk zijn vaak slecht op de hoogte.

Het erfrecht is in Nederland in 2003 na bijna twee eeuwen volledig herzien door invoer van een nieuwe wet: Boek 4 Burgerlijk Wetboek. Daarbij zijn een aantal grote veranderingen doorgevoerd.

Het is een ingewikkelde materie en je zou verwachten dat websites die consumenten voorlichten, de basisregels en hoofdlijnen van het erfrecht in duidelijke bewoordingen goed proberen uit te leggen. Niets blijkt echter minder waar. Het wemelt van de onzin. In dit artikel verzamelen we enkele veel geschreven onzin-zinnen uit actuele online blogs, magazines en (wetenschappelijke) artikelen en zetten per onderwerp de zaken kort juridisch op een rijtje. Met verwijzingen naar informatie die een beter beeld geeft van het geldend erfrecht.

1. “De wettelijke erfopvolging regelt zowel de volgorde van de erfgenamen als de individuele bedragen die worden geërfd.”

_{Gevonden op: lukinski.nl.¹}
Commentaar – Erfopvolging kan op twee verschillende onderdelen van het erfrecht zien. Het kan gaan over de personen die gerechtigd zijn tot een erfenis bij overlijden, dat zijn de bij wet of testament aangewezen erfgenaam of erfgenamen. Om te weten wie erfgenaam is hangt ervan af of er een testament is gemaakt of niet. Het kan ook gaan over de manier waarop bij overlijden de eigendommen van erflater en alle schulden, rechten en verplichtingen uit overeenkomsten, overgaan op de erfgenamen. De overgang van de nalatenschap is gelijk voor de situatie met en zonder testament. Uitleg geeft het artikel: “Hoe verloopt de erfopvolging in Nederland?”
Auteur bedoelt waarschijnlijk de wettelijke regeling voor het erfgenaamschap. Dat is de regeling die bepaalt wie erfgenaam zijn als er geen testament is gemaakt, het zogenaamde versterferfrecht. In deze afdeling van het Wetboek van erfrecht (Boek 4 Burgerlijk Wetboek) wordt geregeld welke groepen personen erfgenaam kunnen zijn. Het hangt af van de feitelijke situatie, wie van de verschillende groepen daadwerkelijk gaat erven. De manier waarop in Nederland erfopvolging plaatsvindt, dat is hoe de overgang van de nalatenschap van een overledene op de erfgenaam of erfgenamen juridisch verloopt, is ergens anders geregeld, in de afdeling “De gevolgen van de erfopvolging“, art. 4:182 BW en volgende.

2. “Indien de executeur aanvullend ook tot afwikkelingsbewindvoerder is benoemd, kan deze de nalatenschap ook zonder toestemming van de erfgenamen verdelen.”

_{Gevonden op: tinekegrootnotaris.nl²}

Commentaar – Door de Nederlandse regels voor erfopvolging zoals deze vanaf 2003 gelden, verkrijgen de erfgenamen bij overlijden van erflater de meest vergaande rechten aan de nalatenschap, namelijk die van de volle eigendom. De rechtsfiguur eigendom is in feite een bundel gebruiksrechten, de meest omvattende is de volle eigendom, daarnaast zijn er bijvoorbeeld ook bezit, vruchtgebruik en pacht. De vormen van eigendom zijn limitatief opgesomd in het goederenrecht en overeenkomsten kunnen alleen gesloten met de in de wet genoemde vormen. Er bestaat geen eigendomsvorm waarbij uit de bundel eigendomsrechten het beheer en de beschikking (voor een bepaalde periode) kan worden overgedragen aan een derde. Door de Nederlandse regels voor het opstellen van een testament, kunnen ook niet alle wensen die een erflater heeft na overlijden erfrechtelijke werking krijgen. Alleen de wensen die binnen een zogenaamde uiterste wilsbeschikking vallen krijgen die werking na overlijden.

Er bestaat geen uiterste wilsbeschikking die het mogelijk maakt de volle bundel van eigendomsrechten aan een nalatenschap in andere handen te leggen dan in die van de erfgenamen. Er bestaat evenmin een uiterste wilsbeschikking die het mogelijk maakt aanwijzingen te geven voor de verdeling. Het Duitse erfrecht dat stamt uit 1896, kent die mogelijkheid wel, net zoals het oude Nederlandse erfrecht. Maar de mogelijkheid bestaat niet meer in het huidige Nederlands recht.

Een bepaling in een testament die een executeur tot afwikkelingsbewindvoerder benoemt, heeft juridisch niet de werking die notaris Groot beschrijft. In de eerste plaats omdat de wet het begrip afwikkelingsbewindvoerder niet kent. In het testament moeten dus specifieke bepalingen zijn opgenomen die de functie inhoud geven. Is in een testament aan een afwikkelingsbewindvoerder de bevoegdheid tot verdelen gegeven, is deze volgens een conclusie uit een gezaghebbende dissertatie in beginsel niet rechtsgeldig.³

3. “Wilsbeschikking is een document waarin je beschrijft wat je wensen zijn als het om nalatenschap gaat. Uiterste wilsbeschikking is een andere term voor testament.”

_{Gevonden op notaris.nl, ja, de consumentenwebsite van de Koninklijke beroepsvereniging voor het notariaat, een publiekrechtelijk orgaan die het algemeen belang heeft te dienen.⁴}

Commentaar – Een andere naam voor testament is uiterste wil, aldus de huidige wet erfrecht. Een uiterste wilsbeschikking is een in de wet opgenomen mogelijkheid om de wensen voor de overgang van – goederen en rechten uit – de nalatenschap bij overlijden op derden over te laten gaan, en de wensen voor de uitvaart. In Nederland wordt met wilsbeschikking een document bedoeld waarin wensen voor medische behandeling zijn vastgehouden. Beschamend dat een notaris deze basisbegrippen niet kent. En een teken aan de wand voor de inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs aan het notariaat als het om erfrecht gaat.
We nodigen iedere notaris en elke medewerker die zich met het erfrecht bezig houdt, het artikel: Uiterste wilsbeschikking en uiterste wil, wat is het verschil te lezen. Commentaar welkom!⁵ Nog meer welkom: verbetering van de inhoud van websites waar basisbegrippen uit het erfrecht onjuist worden uitgelegd – gemeten aan het positieve recht.

4. “Erfopvolging is het proces waarbij de bezittingen en schulden van een overleden persoon worden verdeeld onder zijn erfgenamen. (…) Het is een manier om ervoor te zorgen dat de eigendommen van een persoon na zijn overlijden op de juiste manier worden verdeeld.”

_{Gevonden op: wetwijzer.net⁶}

5. “Om erfgenaam te zijn moet de nalatenschap door de erfgenaam worden aanvaard.”

_{Gevonden op tinekegrootnotaris.nl.⁷}

Commentaar – Erfgenaam ben je ofwel op grond van de wettelijke regels, ofwel op grond van de bepalingen in een testament, er is in Nederland geen rechtshandeling voor nodig om erfgenaam te zijn. In België wel, daar transformeert men door aanvaarding van erfgerechtigde tot erfgenaam). De overgang van de eigendom aan het eigen vermogen van de erflater vindt bij overlijden ‘van rechtswege’ plaats, art. 4:182 lid 1 BW. De schulden van erflater vormen geen eigen vermogen, het geld of de rechten uit vorderingen horen anderen toe en kunnen daarom niet in eigendom overgaan op de erfgenamen. Erfgenamen worden opvolgend partij bij alle overeenkomsten van erflater die niet met de dood teniet zijn gegaan, daaronder de overeenkomsten waaruit schulden zijn ontstaan. In het erfrecht is bepaald, art. 4:7 BW, dat schuldeisers van overledene een limitatief opgesomde reeks schulden uit de nalatenschap mogen voldoen als erfgenamen de verplichtingen uit de overeenkomsten niet vrijwillig nakomen. Dit worden schulden van de nalatenschap genoemd. Door de erfkeus, dat betekent in Nederland de erfenis zuiver te aanvaarden, beneficiair te aanvaarden of te verwerpen, kan met terugwerkende kracht het zuivere erfgenaamschap en de daaruit volgende rechten en plichten, worden aangetast.

→ zie het artikel: Keuzemogelijkheden bij een erfenis: zuiver of beneficiair aanvaarden of verwerpen

6. “Een executeur moet zich houden aan wat u vastlegt in het testament. In de wet worden drie niveaus van executeurs aangewezen, die ook wel worden aangeduid met sterren.”

_{Gevonden op: website vereniging estate planners in het notariaat.⁸}

Variant: “De rechten en verplichtingen van een executeur worden bepaald door degene die hem benoemd heeft.”

_{Gevonden in het boekje De rol van de executeur, uitgave Consumentenbond 2019, geschreven door drie notarissen, p. 14}

Commentaar – De wet kent één soort executeur, de executeur met de bevoegdheid tot beheer van de erfenis en de verplichting de in art.4:7 BW limitatief opgesomde reeks schulden te voldoen die direct opeisbaar zijn. Dit wordt de beheersexecuteur genoemd, ook wel executeur met twee sterren. Bij testament kunnen de bevoegdheden en verplichtingen worden ingeperkt (niet uitgebreid). Heeft een executeur in een testament geen beheersbevoegdheid, wordt dit in de wandeling een executeur met één ster genoemd. De keuze kan alleen worden gemaakt in een testament. De rangorde van executeurs aan de hand van sterren is een bedenksel uit de estate planning en in het jaar 2000 in een vriendenbundel beschreven door een jonge notaris, nu B2B adviseur estate planning, commercieel docent erfrecht en deeltijd hoogleraar Successierecht (erfbelasting) prof. mr. dr. Bernard M.E.M. Schols.⁹ Hij publiceerde tien jaar ongelofelijk veel over een modelregeling die zou kunnen worden gebruikt in testamenten en is opgenomen in modellenboeken voor de adviespraktijk in ‘estate planning‘ (vermogensoverdracht bij overlijden) en testamentontwerp.

Het denkmodel gaat over een executeur die het huidige erfrecht niet kent en wordt driesterrenexecuteur of turbo executeur genoemd, vaak ook executeur-afwikkelingsbewindvoerder. Waarbij moet worden opgemerkt dat een afwikkelingsbewindvoerder alleen in een testament kan worden gemodelleerd en zowel binnen de wet kan blijven, als buitenwettelijke elementen kan bevatten. Een modelregeling voor een buitenwettelijke driesterrenexecuteur is door B. Schols behandeld in zijn promotieonderzoek, een van de weinige academische werken over het denkmodel. Dit model bestaat uit een mengsel van elementen uit de Nederlandse uiterste wilsbeschikkingen ‘Executeurs‘ en ‘Testamentair bewind‘, uit de Duitse uiterste wilsbeschikkingen Teilungsanordnungen en Testamentsvollstrecker en uit de rechtsfiguren ‘Treuhand’ uit het oud-Germaanse recht en exécuteur testamentair uit het middeleeuws Rooms-Katholiek kerkrecht. Dit denkmodel zou er in de praktijk toe moeten kunnen voeren, dat een testamentair bewindvoerder eigenaarsbevoegdheden die aan de erfgenamen toekomen, kan gebruiken om na overlijden een erfgemeenschap die (ook) anderen in mede-eigendom behoort, zelfstandig te kunnen scheiden en delen. In de dissertatie wordt geconcludeerd dat deze overdracht van eigendomsbevoegdheden ten tijde van het schrijven van de dissertatie in Nederland niet was toegestaan (fiduciaverbod).¹⁰ De promovendus komt ook tot de conclusie dat bepalingen in een testament die de bevoegdheid zelfstandig te verdelen aan een derde toekent, niet onder een uiterste wilsbeschikking valt. De promovendus poneert, dat wanneer dergelijke bevoegdheden op de voet van art. 4:171 BW aan de bewindvoerder worden toegekend, er mogelijkheden bestaan dat dergelijke in eerste instantie nietige bepalingen door het instrument van de conversie alsnog rechtsgeldigheid zouden kunnen bereiken. er op dat de rechter zulke nietige bepalingen in de toekomst zal converteren in rechtsgeldigheid.¹¹

Naar de mening van de auteur zou er zoiets bestaan als een erfrechtelijke conversieplicht, steunend op een door hem zelf bedacht fenomeen, de aanzuigende werking van het gesloten stelsel van uiterste wilsbeschikking een en ander niet onderbouwd. Schols gaat hiermee voorbij aan het rechtsstatelijke gegeven, dat de rechter in Nederland een van het ambtenarenapparaat (notaris als ambt) afgescheiden macht is, met een volledig onafhankelijke vrijheid te beslissen aan de hand van wet- en regelgeving en gewoonte. Bij conversie dient de rechter volgens art. 3:42 BW te toetsen of het omzetten van een nietige wilsbeschikking in een rechtsgeldige, onredelijk is te achten jegens belanghebbenden die niet als partij bij totstandkoming van de rechtshandleing betrokken waren, in casu in ieder geval de erfgenamen. Doelstelling voor ontwikkeling van het denkmodel ’turbo-afwikkelingsbewindvoerder’ is, de eigendomsrechten die erfgenamen bij overlijden rechtmatig aan het eigen vermogen van erflater hebben verworven, in te perken ten gunste van het eigendomsrecht van erflater bij leven. In het huidige erfrecht doet deze situatie zich niet voor, aldus B. Schols.

Erfgenamen kunnen vrijwillig akkoord gaan met een verdeling door de bewindvoerder, maar als ze het er niet mee eens zijn, kan een beroep worden gedaan op de nietigheid van de testamentaire verdelingsaanwijzing, onder verwijzing naar de als gezaghebbend geldende dissertatie van Schols, en zo nodig bij de rechter een verklaring voor recht gevorderd worden. Vraag begeleiding van een advocaat want aan een beroep op de nietigheid zijn (grote financiële) risico’s verbonden.

→ zie het artikel: De executeur testamentair is afgeschaft in het huidige Nederlands erfrecht

→ zie het artikel: Verdeling erfenis door driesterren executeur is geen uiterste wilsbeschikking,
erkent Bernard Schols in zijn dissertatie (2007)

→ zie het artikel: Testamentair executeur kan niet bekleed worden met afwikkelingsbewind

→ zie het artikel: Wat schreef Bernard Schols eigenlijk in zijn dissertatie
over de sterren van de executeur? En wat niet?

7. “In Nederland is het gebruikelijk dat het vermogen na het overlijden van een ouder ter beschikking komt aan de langstlevende ouder. Zijn er kinderen? Dan erven die vaak wel mee. Maar zij komen in de ‘wachtkamer’.”

_{Gevonden op website ABN AMRO bank, afdeling Vermogensplanning.¹²}
Met vele varianten, bijvoorbeeld: “Als uw vader of moeder geen testament heeft gemaakt en overlijdt, dan geldt in principe de wettelijke verdeling. Bent u als kind mede-erfgenaam, dan zit u in de spreekwoordelijke wachtkamer en moet u op uw kindsdeel wachten tot uw langstlevende ouder is overleden, failliet raakt of in de schuldsanering terecht komt.”
_{gevonden op website ‘advocaat erfrecht’ (een initiatief van Advocaten Familie- en Erfrecht), https://advocaaterfrecht.nl/wettelijk-erfrecht/wat-zijn-de-gevolgen-van-het-hertrouwen-van-uw-vader-of-moeder-voor-u-als-kind/ ))}

Commentaar – De langstlevende mag volledig interen op dit zogenaamde ‘kindsdeel’. Dat zou de advocaat erfrecht al kunnen afleiden uit het feit dat de persoon failliet kan gaan of in de schuldsanering terecht kan komen. Dan moet er per definitie niet voldoende geld meer zijn om de schulden te voldoen. Is er bij overlijden niets meer over, krijgt een kind niets in handen. Geeft de langstlevende tijdens leven een kind een bedrag, wordt dat gezien als schenking. In de wachtkamer gaan zitten heeft weinig zin.

8. “Onder Eric’s leiding heeft de NOVEX zich op de kaart gezet als een organisatie die garant staat voor professionaliteit. Onze leden bieden kwaliteit en betrouwbaarheid bij de afwikkeling van een nalatenschap.”

_{Gevonden in het tijdschrift Advocatie.¹³ Met als variant: “Bernard (die inmiddels te boek staat als de ‘godfather’ van de executele) is bovendien mede-oprichter van NOVEX, de Nederlandse Organisatie voor Executeurs die garant staat voor de kwaliteit van haar leden.” op: website familie-erfrecht, podcast Bernard Schols schittert.¹⁴}

Commentaar – De NOVEX is een belangenbehartiger voor personen die beroepsmatig diensten aanbieden als testamentair executeur. Belangrijk doel is “de  naamsbekendheid van haar merk te vergroten”.¹⁵ en “de vakbekwaamheid van en de professionele taakuitoefening door executeurs, vereffenaars en levensexecuteurs te bevorderen.” Na doornemen van de teksten op de website, de statuten en algemene voorwaarden, blijkt dat nergens sprake is van iets dat op een garantie aan de consument lijkt. Lidmaatschap staat open voor een ieder die minimaal enkele malen als executeur heeft gewerkt en een driedaagse cursus bij NOVEX heeft gevolgd zonder aanwezigheidsplicht, zonder examen. Docenten zijn zonder uitzondering afkomstig uit de notariaat en hebben slechts een universitaire studie notarieel recht afgesloten, een enkeling ook belastingkunde. Ze zijn dus niet opgeleid en ervaren in de vakken die er toe doen als beheersexecuteur zoals vermogensbeheer, boekhouding, schuldenmanagement en afleggen van rekening en verantwoording.

Verder blijkt door eigen onderzoek van mensen die aan deze website bijdragen, dat er haast geen beroepsexecuteurs zijn die voldoen aan de door de Autoriteit Financiële Markten gestelde eisen voor het beroepsmatig aanbieden van diensten in individueel vermogensbeheerder, wat voor een beheersexecuteur standaard tot het takenpakket hoort. Slechts enkele leden van NOVEX komen voor in het AFM vergunningenregister. Er is een gedragscode die leden er toe aanzet te werken volgens regels die niet tot de huidige wet- en regelgeving behoren en klachten van consumenten worden afgehandeld door een commissie voornamelijk bestaand uit bestuursleden.(Gedragscode schrijft voor dat leden de intentie moeten hebben als vertegenwoordiger van de erflater te werken en in diens opdracht het testament uit te voeren, rekening houdend met het estate plan en met de belangen van erfgenamen. Enige maatregelen die genomen kunnen worden zijn schorsing en uitsluiting van het lidmaatschap. Daar heeft een consument helemaal niets aan, omdat de betreffende persoon dan niets meer met de NOVEX te maken heeft.

→ Zie het nieuwe artikel: Leden beroepsorganisatie voor executeurs NOVEX vaak niet opgeleid in vermogensbeheer.
→ Zie ook het artikel Hoe onafhankelijk en objectief kan turbo-professor Bernard M.E.M. Schols zijn, in onderwijs en wetenschappelijk werk?

9. “Ook wanneer de erfgenamen het er niet mee eens zijn. De wensen in het testament zijn altijd leidend.”

_{Gevonden op website novex-executeurs, interview met een lid.¹⁶}

Commentaar – In Nederland worden de erfgenamen direct bij overlijden opvolgend eigenaar van de nalatenschap en hebben daarom de meest vergaande rechten. Zijn er meerdere erfgenamen worden zij gezamenlijk eigenaar, volgens het vermogensrecht zijn ze deelgenoten in een gemeenschap van goederen en kunnen ze alleen gezamenlijk, in unanimiteit, beslissen. Hier geldt niet de meerderheid van stemmen. Is een erfgenaam het ergens niet mee eens, kan er niet rechtsgeldig worden besloten of door anderen over de erfenis worden beschikt. Dat heeft er mee te maken dat het eigendomsrecht aan een goed in Nederland het meest vergaande recht is dat er bestaat, het is zelfs beschermd als grondrecht.

Sommige bepalingen in een testament kunnen in rechte worden afgedwongen, bijvoorbeeld als aan een persoon een legaat is toegekend. Dat moet bij de erfgenamen worden ingevorderd en voldoen zij daar niet vrijwillig aan, kan het in rechte worden afgedwongen, ook als een of meer of alle erfgenamen het er niet mee eens zijn. Maar laten de erfgenamen een legataris niets weten en vraagt deze zelf niet na of er een testament is waarin hij of zij als legataris is benoemd, kraait er geen haan naar. Er is namelijk geen orgaan dat toezicht houdt op de uitvoer van een testament en er bestaan geen sancties.

→ Zie het artikel: Erfgenamen zijn verplicht de wensen van erflater in een testament te volgen, zegt NOVEX executeur Koopmans. Klopt dat?

De veelgehoorde stelling dat een executeur of bewindvoerder de uitvoerder is van een testament en zo dus toezicht kan houden is erfrechtelijke nonsens, althans voor het erfrecht dat in Nederland geldt vanaf 1 januari 2003.

10. “De uitbetaling van de erfenis vindt formeel plaats bij de notaris voordat het huis is verkocht, maar het geldbedrag ontvang je pas na verkoop van de woning.”

_{gevonden op website huisverkopen.nl: https://www.huisverkopen.nl/blog/uitbetaling-erfenis-na-verkoop-huis}

Om uit te leggen waar deze korte zin verwarring sticht of onzin is, is een halve website nodig. Het belangrijkste te weten voor erfgenamen, executeur en bewindvoerder is, dat erfgenamen bij overlijden van rechtswege deelgenoten worden in de erfgemeenschap. De eigendom van het eigen vermogen van een erflater verschuift bij overlijden van rechtswege bij overlijden naar de erfgenamen.

Bonus: 11. “De executeur heeft het recht van “bezit” over de gehele nalatenschap.”

_{gevonden op website executeurerfenis.nl: https://www.executeurerfenis.nl/de-executeur/wat-mag-een-executeur-welniet/}

Commentaar – Het eigen vermogen van een erflater gaat bij overlijden van rechtswege in eigendom over van overledene op de erfgenaam of gezamenlijke erfgenamen. Dat is in Nederland bij dwingend recht zo geregeld. De (rechts)personen die in de wet of in een testament als erfgenaam zijn genoemd, verkrijgen zo rechtsgeldig de volledige eigendom aan de erfenis. Deze virtuele – juridische overgang moet na overlijden in de praktijk door de erfgenamen ‘handen en voeten’ worden gegeven. Zij moeten de goederen en rechten van de nalatenschap in bezit nemen. Het juridische begrip ‘bezit’ is een recht dat alleen eigenaren toekomt. Artikel 3:107 BW bepaalt dat ‘bezit het houden van een goed voor zichzelf is’. Verder zorgen de erfgenamen er voor dat er bepaalde formaliteiten plaatsvinden als de overschrijving van onroerend goed in het kadaster en het op naam zetten van de bankrekeningen.

Een testamentair executeur krijgt als gevolg van de functie bij overlijden geen eigendomsrechten overgedragen. Dat zou alleen zo zijn wanneer de executeur tevens een van de erfgenamen is. In de functie van beheersexecuteur of zij heeft de wettelijke bevoegdheid de nalatenschap te beheren en bepaalde in de wet genoemde schulden te voldoen (art. 4:144 BW en art. 4:7 BW). Voor wat ‘beheer’ inhoudt, moet worden aangesloten bij de regels voor beheer van een eenvoudige goederengemeenschap uit Boek 3 BW, aldus de Hoge Raad.¹⁷ Daaraan verbonden is het ‘houderschap’, dat is het voor een ander houden van een goed. Veel executeurs gedragen zich als eigenaar, en de advocaat die bovenstaande zin schreef, denkt zo te zien dat dit mag. Onder het oude erfrecht werd het begrip ‘in bezit nemen’ gebruikt in de zin van ‘saisine’ het recht de erfenis onder zich te nemen. In het nieuwe erfrecht geldt dit niet meer voor de executeur. Wil een erfgenaam tegen het handelen van een executeur opkomen, kan beter voor een kantoor gekozen worden dat over voldoende kennis beschikt van het huidige erfrecht en de rechtsgeldige bevoegdheden en verplichtingen van de executeur.

---

Lezers van dit artikel vonden ook interessant:

Bronvermeldingen, commentaar, aanvullende informatie

Voetnoten | bronvermeldingen en commentaar

1. Stephan M. Czaja, Wettelijke erfopvolging: recht & gemeenschap van erfgenamen bij overlijden + procedure / checklist – ℄ Eigendom (lukinski.nl) [↩]
2. Afwikkeling en de verdeling van een nalatenschap :: Tineke Groot Notaris [↩]
3. Dissertatie mr. Bernard M.E.M. Schols, 2007, p 425. [↩]
4. https://www.notaris.nl/search?search=uiterste+wil [↩]
5. per email aan: post apestaart naam website [↩]
6. Wat betekent erfopvolging? – Alles wat je moet weten – Wetwijzer [↩]
7. Afwikkeling en verdeling van een nalatenschap [↩]
8. Wat kunt u regelen in een testament deel 2: executeur – EPN (epn-notaris.nl) [↩]
9. Het is niet duidelijk wie de indeling heeft bedacht. Aangenomen wordt dat de ideeën zijn ontstaan binnen het Centrum voor Notarieel Recht te Nijmegen, een Rooms-Katholiek georiënteerde organisatie, en B. Schols ze op papier heeft gezet. [↩]
10. B.M.E.M. Schols, Executele, noot 150, p. 115. [↩]
11. p. 425 [↩]
12. Tjarko Denekamp, Belastingaangifte: een erfenis in de wachtkamer – Financial Focus (abnamro.nl) [↩]
13. https://www.advocatie.nl/nieuws/nieuwe-uitdaging-bij-poet-novex-en-clifford-chance/ [↩]
14. https://www.familie-erfrecht.nl/podcast/bernard-schol-schittert/ [↩]
15. https://www.novex-executeur.nl/ledenvoordeel-novex/ [↩]
16. https://www.novex-executeur.nl/mireille-de-waij-maak-op-tijd-een-testament-en-benoem-een-drie-sterren-executeur/ [↩]
17. HR 21 november 2008. [↩]

____________________________________________