De Nederlandse tak van een wereldwijd agerende accountancy houdt een minisectie ‘estate planning’ in de lucht, als zakelijke dienstverlening. Het gaat om twee belastingadviseurs die zich op de website en in nieuwsbrieven voorstellen als deskundig in het erfrecht.
Estate planning wordt vanaf de jaren 2010 door belastingkantoren versterkt aangeboden als alternatief voor het leegstromen van de markt voor particuliere belastingaangiften. Steeds meer belastingadviseurs gingen dat door handige digitale hulpmiddelen zelf doen en door het portfolio uit te breiden met de zakelijke dienst estate planning, kon de belastingadviseur een nieuwe markt aanboren. Om geld te vragen voor deskundig advies over mogelijkheden belasting te besparen in een testament is niets mis. De core business van een belastingadviseur. Maar om volstrekt onverklaarbare redenen meent de belastingadviseur opeens ook, deskundig te kunnen adviseren bij het opstellen van een testament. Zo ook de Nederlandse vestiging van een accountancy uit de globale top vijf. Via sociale media, nieuwsbrieven, de website lexology (lex, Latijn voor wet) en actieve werving in het bestaande klantenbestand, wordt estate planning als zakelijke dienstverlening aangeboden, het gaat om een tweepersoons unit. In nieuwsbrieven en sociale mediaberichten worden verschillende juridische terreinen aangestipt zoals huwelijksvermogensrecht en erfrecht, bij het erfrecht gaat de unit zelfs echt de diepte in, met de tweetrapsmaking, een rechtsfiguur waar zelfs veel notarissen hun vingers aan branden, door de gelaagdheid in verbinding met de regels voor vruchtgebruik. In de advocatuur zijn huwelijksvermogensrecht en erfrecht specialisaties na een afgeronde studie Nederlands recht. De belastinngadviseur maalt daar niet om. De
‘mr.’ titel mag gevoerd worden op grond van de studiereichting fiscaal recht en klanten wordt niet uitgelegd dat men nauwelijks kennis heeft over het Nederlands recht. Kennis over het erfrecht wordt opgedaan via cursusjes van enkele dagen.
Dit belastingkantoor denkt echter over het erfrecht te kunnen adviseren zonder belastende opleidingen. Één persoon van dit duo is naar eigen zeggen cum laude geslaagd voor het examen Grotius Estate Planning en noemt zich (daarom?) erfrechtspecialist. Op basis daarvan wordt geadviseerd op het snijvlak van fiscale en civiele wetgeving, op de gebieden “huwelijksvermogens- en erfrecht, successiewetgeving en bedrijfsopvolging, huwelijk, echtscheiding en nalatenschapsplanning”. Tevens werd niet geschroomd een “Spitsuurstudie Wie erft uw vermogen” waar ondermeer de onderwerpen versterferfrecht, testament en huwelijkse voorwaarden aan bod komen. Nogmaals: zonder ook maar een letter Nederlands recht te hebben gestudeerd.1
De ander deed HEAO “richting Economisch Juridisch”, rondde later de studie Fiscaal recht af en is langjarig partner van het bedrijf.2 3 Op het visitekaartje dat aan (potentiële) klanten wordt gegeven, bij ondertekening van berichten aan (potentiële) klanten en als kontaktpersonen in brochures, tooit of tooide het tweetal zich met de aanduiding “mr.” voor de naam. Er van uitgaand dat dit juridisch is toegestaan, is uit “Mr.” niet af te leiden dat het om een afgeronde studie fiscaal recht gaat, en niet om Nederlands recht of Notarieel recht. Een grote meerderheid van de klanten zal denken dat het om “echte” juristen Nederlands recht gaat.4
In een artikel op de website over de wettelijke verdeling, schrijft de leider van de tweepersoons afdeling estate planning het volgende, letterlijk citaat van de website, met er onder ons commentaar.
“Voorbeeld: verdeling en belasting bij wettelijk erfrecht
Bert en Tineke zijn getrouwd in gemeenschap van goederen en hebben twee kinderen. Bert komt in 2023 plotseling te overlijden. Hij had geen testament opgemaakt dus geldt het wettelijk erfrecht.
Het gezamenlijk vermogen bedraagt 1.200.000 euro.
De nalatenschap van Bert is de helft daarvan: 600.000 euro.
Tineke en de kinderen erven ieder 1/3-deel.
Bert heeft geen pensioenrechten opgebouwd waardoor Tineke recht heeft op de maximale vrijstelling van afgerond 723.500 euro.
Het erfdeel van Tineke van 200.000 euro is hierdoor onbelast.
De kinderen erven ieder ook 200.000 euro. Zij betalen daarover wél erfbelasting: ieder ongeveer 21.500 euro, bij elkaar 43.000 euro.
Aldus de estate planner van een grote accountancy.
Wat zegt het Nederlands erfrecht over wettelijke verdeling?
In de situatie als geschetst, echtpaar met twee kinderen uit het betreffende huwelijk, geen testament, de man overlijdt, worden Tineke en de kinderen in de wet alle drie erfgenaam genoemd. Maar de normale dwingendrechtelijke regels voor erfopvolging, toekomend aan erfgenamen volgens de wet of een testament, neergelegd in Titel 6 van Boek 4, artikel 4:182 BW e.v., gelden in deze situatie niet, noch voor Tineke, noch voor de kinderen. Het erfrecht maakt hierop een uitzondering, art. 4:13 lid 1 en lid 2 BW. In het artikel staat dat de hele nalatenschap van Bert, inclusief de schulden, direct bij Bert’s overlijden van rechtswege in z’n geheel naar Tineke gaat. In het juridische taalgebruik van art. 4:182 BW volgt alleen Tineke van rechtswege op in Bert’s voor overgang vatbare rechten en in zijn bezit en houderschap. Dat staat in de tweede zin van artikel 4:182 lid 1 BW: “De eerste zin geldt niet wanneer de nalatenschap ingevolge artikel 13 wordt verdeeld; in dat geval volgt de echtgenoot van rechtswege op in het bezit en houderschap van de erflater.” Volgens lid 2 van artikel 4:182 wordt Tineke ook van rechtswege schuldenaar van de schulden van Bert die niet met zijn dood teniet zijn gegaan.
Het lijkt er een beetje op, dat het brokje “juridisch” uit de opleiding HEAO “richting Economisch Juridisch” van de estate planner in kwestie, niet de nodige kennis heeft geleverd om de elementaire regels van het erfrecht bij versterf te kunnen lezen en te begrijpen en de omslag te maken van wetttekst naar erfrechtpraktijk. Want in de praktijk betekenen de regels van het Nederlands erfrecht in de casus van Bert en Tineke, dat Tineke de hele nalatenschap in handen krijgt, inclusief de schulden, en de kinderen niets krijgen. Ja, juist, de kinderen krijgen niets van de erfenis in handen, ze worden niet, zoals in normale gevallen bij erfgenamen, deelgenoot in de onverdeelde nalatenschap. Daarom is alleen Tineke verantwoordelijk voor voldoening van alle schulden, inclusief de erfbelasting. De twee kinderen verkrijgen niets uit de erfenis. Wat de kinderen van Bert in deze situatie ‘krijgen’, is een geldvordering op Tineke ter hoogte van de waarde van hun theoretisch erfdeel, opeisbaar bij overlijden van Tineke, bij haar faillissement of als ze een traject schuldsanering aangaat. Tineke heeft het recht volledig in te teren op het van Bert op grond van het erfrecht verkregene. Is er uiteindelijk nog iets over, dus bij overlijden van Tineke, haar faillissement of schuldsanering, kunnen de kinderen het overgeblevene invorderen, met rente.
Ter verdediging van de HEAOer richting Economisch Juridisch kan wel worden opgemerkt, dat er nauwelijks websites te vinden zijn waar de wettelijke verdeling helder wordt uitgelegd. Veelal wordt gesproken over een kindsdeel, wat verwarrend begripsgebruik is.
Lezers die denken dat het allemal niet zoveel uitmaakt omdat er bij een testament ook een notaris aan te pas komt, kunnen van een koude kermis thuiskomen. Dit belastingkantoor volgt de ook door andere belastingadviseurs gevolgde werkwijze dat het concept-testament wordt opgesteld op basis van communicatie tussen estate planner en notariskantoor (veelal een notarisklerk), dat het concept door de estate planner met de cliënt wordt besproken en deze daarna naa het notariskantoor gaat voor ondertekening. Een notaris mag op grond van de beroepsregels zo niet werken, er moet minstens een gesprek onder vier ogen met de testamentmaker zijn. Maar zowel uit teksten van websites, als door ervaringen getoond in tv-uitzendingen, als van lezers, is bekend dat deze methode niet ongebruikelijk is. Er zijn gevallen bekend waar de estate planner in het testament wordt opgenomen als executeur, en mee gaat bij de ondertekening.
Verder tenenkrommen?
Een van de onderwerpen uit een wat oudere nieuwsbrief heeft als titel: “De schenking tegen schuldigerkenning in box 3: een mismatch?” Lijkt op klok horen luiden maar niet weten waar de klepel hangt. In het recht kan met schuldig erkennen iets heel anders zijn bedoeld dan met schuld erkennen. Schuldig erkennen betekent dat erkend wordt dat men iets heeft gedaan wat tegen (strafrechtelijke) regels was. Schuld erkennen betekent in de regel dat men bevestigt een geldbedrag of andere vermogenswaarde aan een ander verschuldigd te zijn. Er kan ook gezegd worden “schuld bekennen” in de zin van het strafrecht. In de nieuwsbrief van dit belastingkantoor lijkt het er op dat bedoeld wordt “schuld erkenning” in de zin van bevestigen dat er een vermoegnsschuld is. Om het verschil te kennen is iets meer nodig dan een opleiding HEAO “richting Economisch Juridisch”.
- Als uitsmijtertje: het is ook wel handig dat men het Nederlands goed beheerst als men zelf teksten voor brochures wil schrijven. Een nieuwsbrief heeft als titel van een bericht: “Kan u iets legateren wat niet van u is”.
Voetnoten | bronvermeldingen en commentaar
- Teksten van bedrijfswebsite, LinkedIn en andere websites met aankondigingen. [↩]
- Hier screenshot van het betreffende gedeelte van de website, met de fantastische manier om het element “juridisch” in de CV te wurmen:
[↩]
- Er bestaan gevallen waar het zijn van partner een conctructie is om belasting te vermijden. In plaats van het in dienst nemen als werknemer, richt de persoon in kwestie een BV op, deze BV wordt partner en deelt jaarlijks in de winst. De persoon neemt leningen uit de BV om in het eigen levensonderhoud te voorzien. Het is niet gezegd dat van deze constructie gebruik is gemaakt, maar het is nogal gebruikelijk. De Hoge Raad buigt zich binnenkort over de constructie. [↩]
- Dat de titel “mr.” ook wordt gebruikt in de ondertekening van brieven en email-berichten komt uit nadere informatie van lezers die de adviseurs herkenden aan de neutrale beschrijving. Deze informatie stamt uit het verleden en het kan zijn dat dit nu niet meer gebeurt. Reacties welkom, ook van de adviseurs in kwestie, overigens. [↩]